Nova Evropa

pročuo i daleko preko granica. Ta je slava Savi nesumnjivo bila draga 1 nadoknadjivala mu je ona zadovoljstva kojih se odrekao odlazeći iz kuće svoga oca, ali ta slava nije bila zaslužena sa strogo hrišćanskog kaludjerskog gledišta; to svjedoče пезато okolnosti pod kojima se zbilo Savino bjedstvo, nego i sve ono što je on docnije učinio po povratku u otadžbinu, U pomenutoj poslanici piše Homatijan, besumnje istinito, obraćajući se Savi kao duhovni pastir njeđov: »Jer se posle poreče i opovrže Slas koji se beše proneo o tvojoj veličini, jer se ču kako je Sava ostavio i Atos i tamošnje роду бе i kako зе угано тедји one koji o zlu misle, koji su uzrok da se Sveto Jevandjelje u tugu zavija, te kako je i sam postao gotovo ono što je i pre bio. Raspre domaće ugrabiše ба 12 tvrdoša бтада Svete Gore, Sava se opet nastani u Srbiji, posnik se pretvori u upravnika i savetnika tamošnjih poslova, u poslanika okolnim vlasnicima, te uzdržavanje od sveta, na koje se beše zavetovao kao monah, pretvori u svetsku vrevu i buku, I sasvim se pusti u svetske briđe i u svetsko slavoljublje, poče ići na gozbe, poče jahati konje odabrane, okićene i opremljene, poče voditi mnogu svitu, poče putovati sa paradom, uz pratnju veliku i različitu. I idući tim putem zaželi i dostojanstvo jerarha, pa otputova ne znamo кида, је пебде iznenada postiže i to dostojanstvo, ı povrati se u Srbiju, u otečestvo, kao arhijerej, trubeći ı razdlašujući to što se moglo većma. Potom rukopoloži mnoge arhijereje, da li s odobrenjem i da li na uredno odredjenim mestima, nepoznato nam je, I da sve ukratko kažem, nesamo da je radio protivno pravilima o vladanju reda monaškoga, nego je zbrkao i iz temelja potresao i sami ustav o crkvenim poslovima uopšte ...« [Prevod Stojana Novakovića). Iz ovoga jasno proizlazi, da u ličnosti Savinoj nije bilo mnogšo svetačkog u onom smislu kako se to hoće danas da predstavi. I po svom obrazovanju, i po svojim osjećanjima, a naročito po svom uvjerenju, On Hristovoj Crkvi nije pripadao u onom smislu kako joj se posvećuju i pripadaju monasi Zapadne Crkve, već je pripadao državi 1 пјој зе posvetio, Као što joj se posvećuju državnici i vladari. Crkveno objasniti pojavu Savinu u potpunosti, to nije moguće, a ı nema mno8o pozitivno8ša smisla, dok istorijsko-politički prikazati njegovu pojavu i njegov rad znači obaviti jedan zanimljiv i koristan naučni rad,

Ako je još potrebno utvrditi ono što smo dovdje rekli, dodirnućemo držanje i odnos Savin, ı uopće države Nemanjića, prema pokretu bogumila4. lako je Nemanja raskrstio bio sa bogumilima prije nedo je Sava prispio da učestvuje u donošenju odluke 'o njima, mogao je ipak on docnije, naročito poslije Nemanjine smrti, zauzeti prema njima drugačije stanovište. Medjutim, on je ostao dosljedno saglasan sa Nemanjom u tom pitanju, koje je osnivač dinastije onako drakonski i krvavo