Nova Evropa

Imao sam medavna prilike, da зе dvadesetak dana zadržim u Litvi, te da ma samome terenu proučim čilavo Klajpedsko Pitanje, U prvom redu, posvetio sam pažnju razgovorima s mnoštvom ljudi, pripadnicima najraznovrsnijih staleža, društvenih klas4, i nacijonalne orijentacije, U Litvi, izmenadili su me energija i tempo kojima se radi u toj malenoj тета, Га. је, nakon ogromnih mapora i Зујефзкоба Каја, zadobila svoju slobodu i samostalnost, Oznaka sveda rada u damašnjoj Litvi jeste mlađost. Upravo je karakteristično, koliko mladih ljudi — i kako mladih! — zauzimaju odgovorne položaje u zemlji, počevši od samih ministara, Ministar Inostranih Poslova, naprimjer, jedva je navnšio 36 godima, Ministar Prosvjete 40; prosječna starost svih devet ministara ne premašuje 50 godin4. Agrarni karakter zemlje prikazuje se takodjer u sastavu same vlade: ništa manje nego četiri ministra su po ipirofesiji agronom1, uključujući Ministra-predsjednika (koji je ujedno i Ministar Finansija) i Ministra Prosvjete, I u samome gradu, i ma njegovu području, imao sam prilike da govorim i s predstavnicima njemačko-orijentiranih krugova i s predstavnicima izrazito litvanske macijonalne orijentacije, a povrh toga i s meutralnim gradjanima. Kakvo stanovište zauzimaju litvanski krugovi?

Tu se prije svega ističe, da je Klajpedsko Pitanje defimitivno riješeno 8, maja 1924., ikada je izmedju velikih sila [Velike Britanije, Francuske, Italije, i Japana) s jedne strame, i Litve = Агибе strane, potpisana konvencija kojom se К]ајредзко područje predaje Litvi, ali uz uvjet avtomomije prema #. 29. Memelskom Statutu, koji je priložen samoj konvenciji kao njen sastavni dio, Stvari bi se — kažu Litvanci — razvijale prirodnim i mirnim tokom, da se Njemačka bez ikakova razloga тије пеprestano pačala u upravu automommog područja svim 'dopuštenim i nedopuštenim sredstvima, Za Litvu je Klajpedsko Pitanje u prvom redu nacijomalno pitanje, jer se tu radi o litvanskom stanovništvu i o prastarom litvanskom naselju, premda je ono kroz pet stoljeća bilo izloženo jakom njemačkom uticaju, Osim toga, Klaipeda predstavlja za Litvu jedini izlaz na more: a danas je jasnije nedo ikada, da Litva bez takova izlaza ne bi mogla opstati kao nezavisna država. Inače bi zavasilo čisto od dobre volje Njemačke, da li će se dopustiti tranzit litvanske robe i Litvanaca kroz Njemačku! Prema tome, Klaipeda je kao luka za čitavo njeno područje životno pitanje Libve, i Litvanci će svim sredstvima čuvati svoje pravo i svoju nezavisnost, sYakome treba da bude jasno, da je potrebno najprije uništiti čitavu Litvu, ako se želi od nje odvojiti klajpedsko područje! ...

Kakav je bio položaj Klaipede za vrijeme pripadanja Njemačkoj? — Klaipeda (Memel) bilo je osrednje ribarsko naselje sa 8—10 pilana, koje su predstavljale bazu grada kao izvozne luke, Tako se Srad razvio u eksportnu luku drveta. Medjutim,

170