Nova Evropa

društva stavila iznad svoga ličnog bola, a Majka Jugovića ne može da izbječne svom izgaranju, ona je bez svoje volje tu, umire i protivu svoje želje, htjela bi ostati živa, alt ne može, Sestra Betrićeva modla bi da izbjegne svoje sagaranje, mogla bi da ostane živa, ali ona ton e će, jer želi da nešto postigne; ona se ubija hotimično, namjerno, s planom, — podnosi sebe na žrtvenik, dok Majka Jugovića umire, slomljena, umorna, svladana, Dakle, stav društveni i etički Majke Jugovića je mjen nevoljni, nužni stav, stav pasivni, dok je stav Sestre Batrićeve potpuno suprotnog karaktera, Obadvije su dovoljno velike za sredinu i doba u kojima su nastale; samo je ta veličina drugačija kod Majke Jugovića od veličine Sestre Batrićeve. Sestru Batrićevu bol nije mogao pobijediti, — ona je pobijedila svojim htijenjem, ona je sebi zadala udarac i njim istjerala bol, da bi izazvala eksploziju sile i njen učinak, U svome djelu o smrti Majke Jugovića, Ivo Vojnović je bio najbliži narodnom рјезшки, najbliži onome shvatanju ovog pjesničko8 motiva koje je jedino tačno, kad kaže na usta same junakinje: »Plačem sebe, a ne mrtve svojel!«; a malo zatim dovikuje Damjanu: »Hitam, sine, da ti krstaš primim, da kraj tebe raja se dovinem«..,.. Ovaj dubrovački gospar i rob, tako dalek od tla na kojemu je izrasla Мајка Jugovića, bolje je i pravilnije shvatio nju nego drugi koji su se osjećali pozvanima da fumače рготоке пахеб nacijonalnog herojizma, našeS narodnog morala i naše efike,

Druša junakinja naše narodne poezije, veoma bliska rodjakinja Majke Jugovića, Hasanaginica, Još je dalje od Sestre Batrićeve nego kosovska mučenica, jer ona umire noprešavši mi onaj put trpljenja koji je prešla Majka Jugovića, Od ove junakmje nema što crnogorska tužilja da nauči, Dokle su riječi i postupci Sestre Batrićeve bili poticaji da se u čovjeku pokrene niz zapretanih snag4, dotle su riječi i postupci Majke Jugovića i Hasanaginice, tih turskih podanic4 i robinj4, bile riječi koje su zasladjivale smrtnu gorku čašu, koje su uspavljivale, koje su bile u smislu smetnja kroz duda stoljeća, sve dok ih nije zaglušila svojim riječima cetinjska junakinja. Teorija Sestre Batrićeve pretvorila se u materijalnu snagu, jer je prodrla u mase, a teorija junakinja narodne poezije ostala je sve do naših dana teorijom,

Religija narodnog pjesnika jeste religija roba, dok je religija pjesnika »Gorskog vijenca« reličija tvorca religije, Prva je stvarana u ropstvu, a druča u slobodi, Prva je propovijedala trpljenje, a druga protivljenje, otpor. Prva je za neodupiranje zlu, a druča za suzbijanje zla zlom, za osvetu, Svoju teoriju sile Njegoš je, u pjesmi o Sestri Batrićevoj, praktično primijenio, i u tome je — u filozofskom ı etičkom smislu — mnačenje ove pjesme »Gorskog vijenca«,

S. M. Štedimlija. 367