Nova Evropa

na!,..« To se dogodilo oko polovine XVI vijeka. Iza toga su došli krvavi vjerski ratovi, a zatim smirenje i nekoliko uzornih državnika i upravljača, Uspjeh njihovih nastojanja vidio se u vrijeme Francuske Revolucije, dvjestaipedeset godin4 poslije Montenja: kad su, godine 1793, Španjolci i Englezi pokušali da dignu bunu u Gujeni, ustade cijelo tamošnje stanovništvo kao jedan čovjek, da brani nedjeljivost francuske domovine! Evolucija od uže koncepcije regijonalnog patrijotizma do francuske nacijonalne svijesti trebala je dakle punih 250 godin4: francuska narodna svijest nije došla do izraza zato što se to tražilo od predstavnik4 državne vlasti, već zato što je Francuska bila u opasnosti, te što su ljudi osjećali potrebu i dužnost da brane Francusku. Stanovnici okoline Bordoa bili su kroz 250 godin4 naučili, da zaborave nato da su Gujenci i da se jedino sjete da su Francuzi, I ta samonikla državna svijest došla je u Gujeni do svog izraza u trenutku kad je središnja francuska Vlada bila poslala na stratište zakonitog francuskog kralja Luja

XVI

Isto kao u Francuskoj, nastala je nacijonalna svijest ı u Njemačkoj, pod uticajem inostrane opasnosti: zato što je Francuska bila začetnikom demokratskih načelA4, nisu ta načela odmah prihvaćena u Njemačkoj, mada su išli emisari francuske jakobinske Vlade preko Frankfurta i Lajpciga po cijeloj Njemačkoj, tražeći od stanovništva da zbaci regijonalne vladaoce i da proglasi ujedinjenje cijele Njemačke po načelima slobode, jednakosti, i bratske ljubavi, Isto je tako nacijonalna svijest u Italiji došla tek kasnije do izraza, premda su francuske vojske već u prvo vrijeme Revolucije išle pobjedonosno po dolini rijeke Po-a.

Pa i jugoslovenski nacijonalizam došao je najprije do svog demokratskog izraza pod utjecajem Francuske Revolucije, Dositije Obradović boravio je u Lajpciću, kad su tamo dolazili francuski emisari, Zadojen revolucijonarnim idejama, krenuo je kasnije u Trst, 6dje je tada boravila ugledna srpska kolonija (dobrim dijelom izbjeglice iz turskog rata); nemamo doduše dokaz4, ali nije isključeno da je Dositije Obradović, u vrijeme pada Mletačke Republike, išao za rukom emisarima Napoleona Bonaparte, Svakako je Obradović, vrativši se u domovinu, otvoreno stao da propovijeda ideiu oslobodjenja i ujedinjenja svih Južnih Slovena od Jadrana do Crnog Mora i od Carigrada do Budima, i njegova koncepcija bila je u svjesnoj oprečnosti i prema kosovskom mesijanizmu i prema konzervativnim težnjama hrvatskih staleških predstavnika, U istom pravcu radio je i francuski konzul u Trebinju Marko Bruerović (Bručre Desrivaux): da bi zadobio za načela Francuske Revolucije bosanske muslimane, on je počeo da propovijeda potrebu političkog ujedinjenja svih južnih Slovena, Nekoliko muslimanskih odličnik4

>

163