Nova Evropa

Mesto političkog pregleda. O propašandi u ratu,

Kod nas su pojmovi o propagandi veoma neodredjeni i zbrkani, pogotovo o ranoj propagandi i o odmosu koji može i smije da ima jedna neutralna zemlja prema vijestima i izjavama ratujućih stranaka. Na mekim mjestima kod nas, često se i najvjerniji izyještaji i najobjektivnija mišljenja smatraju i obilježavaju kao propaganda u korist jedne ili druge ratujuće stranke, pa je tu teško mati mesamo da li se o nekom predmetu može pisati, nego i šta se uopće smije pisati, u vezi s ratom i o (dogadjajima па ratištima. a da se ne ogriješi o »neutralnostć! Da ne bismo dakle раћ пи sumnju, da za nekoga »pravimo propagand u, ograničićemo se ovaj put nato da napišemo nešto o samoj iproрасапа. Rat bjesni. Pored najsavršenijih sredstava ratne tehnike па bojnim poljima, kao i u pozadini, svakako su u modernom ratu veoma važni i radio, štampa, novinski uredi, kao sredstva kojima se služe sve ratujuće stranke, m ovome ratu, i totalitarne i demokratske zemlje. Svijet iza frontova stoji kao prikovan uz malene kulije i sanduke, koji mu donose majhitnije vijesti i najbrža obavještenja, te stvaraju mnaročitu psihozu ratnom vremena. Propaganda u vrijeme rata mije mova stvar. Nje je bilo oduvijek, a Svjetski Rat ju je upotrijebio u najvećoj mjeri, iako je radio otkriven i iskorišćen za propagandu m pravom smislu tek od strane totalitarnih režimA4, pa je sad kod svih postao glavnim sredstvom ipropagande. Inače, savremena ratna propaganda. datira uglavnom od Francuske Revolucije, ih bolje od Napoleona Bonaparte. On je prvi upotrebljavao štampu wu službi rata, kupujući граасе ı publiciste za svoju ličnu \propagandu, te stvorivši od propagande moćno orudje svoje apsolutističke, diktatorske i militarističke, politike. Meternih kaže, da novine vrijede Napoleonu koliko vojska od sto hiljada ljudi: a u jednom pismu Stadionu (od 23. juna 1808) ističe, da je velika grješka svih vlad4, a u prvome redu austrijske, što su tako dugo zanemarivale novimstvo. Trebalo je, kaže Meternih, da sve vlade od Francuske Revolucije naovamo osjete važnost štampe, te da mne dopuste da se samo Francuzi služe u borbi tako moćnim oružjem kao što su novine i propaganda. Benžamen Konstan žali se, da

337