Битеф

ms as they kill. Egypt gave the language: Coptic and koiné Greek, the languages of the gnostics and their gospels, the first fragments of which were discovered at Oxyrhincus on the Nile. The cangaceiros and the gnostics are the sons of a dramatic syncretism in which heterogeneous culutes and myths are combined. Here, the syncretism became revolt, not accumulation and spiritual luxury, open and indifferent to all values. The revolt of the gnostics is more illusory - or perhaps more extreme - than that of the cangaceiros, their priestesses and their Messiah. It is a revolt against the Creator and against his order to mankind: Go forth and multiply. For the cagaceiros and the gnostics, foreign and autochthonous religions and philosophies decomposed and blossomed into abnormal and destructive flowers. The two situations are far apart, yet equally exemplary. This production was born of the drawn-out superimposition of one upon

the other. The Messiah who carries a sword into the world attracts warriors male and female. Antigone, the failed bride, gravitates towards the Sabbath, which the Hassidim, singing, welcome like a bride. My study is immersed in silence. But the books which preserve the revolts of the past evoke the spirit of our time. The images in the newspapers are superimposed on the pages of the books. Modern religious wars ... camps of foreigners in every land besieged and defeated ... children whose victors spare their lives but cut off their index fingers so that they will not be able to fire guns. □ Eugenio Barba

Igra vere na kostum belog kita Intervju Niels-a Olaf-a Gudme-a sa Eugenio-m Barbom objavljen u danskom nedeljniku Tusind Ojne juna 1985. godine u Kopenhagenu Niels Olaf Gudme: Za početak, šta znači Oksirinško jevandelje? Eugenio Barba Jevandelje znači dobra vest Oksirink je ime grada na Nilu, koji je postao veliko helenističko središte'i doživeo procvat übrzo posle Hristovog rođenja. Tamo su 1897. godine iskopana tri fragmenta teksta, za koje se smatralo da pripadaju ranoj hriščanskoj tradiciji. Niko nije mogao da utvrdi na koja se jevandelja ti tekstovi odnose sve dok 1945, u Nag Hamadiju, opet u Egiptu, nije pro-

nađeno još 45 rukopisa, od kojih su neki bili potpuno nepoznati. Radilo se o apokrifnim jevandeljima i tekstovima gnostičke sekte. Ta apokrifna jevandelja su me nadahnula. Apokrif je grčka reč i znači tajna. Pomislio sam da bi ovi tajni tekstovi mogli da mi pomognu da odgonetnem sopstveno doba. NOG: Zašto ste hteli da napravite predstavu po tim tekstovima? Eugenio Barba Naslov spaja niz niti koje proističu iz našeg rada. On je čvor koji povezuje te niti i u isto vreme sugestivan nagoveštaj za gledaoce. Predstava pokušava da evocira duh našeg vremena, vremena kada se čini da su mnogi pronašli svog mesiju i izgradili vrlo utanačene ljudske odnose, rešeno' Društvo, zasnovano na njegovoj poruci. A ima i onih čiji mesija nije došao i još uvek ga čekaju. To je u opštim črtama tema predstave, Ali ne samo to - predstava se bavi i pobunom, Pobunom koja je živa zakopana. Trivijalizacijom svireposti, prihvatanjem zla kao nečeg neizbežnog, upravo one vrste zla koju gnostici nisu bili u stanju da prihvate i koja ih je navela

da se pobune protiv Vrhovnog biča koje je stvorilo takav svet. Oksirinško jevandelje je i naslov koje može da bude spornen, odavanje počasti onima koji su gajili pobunjeničke misli i verovanja. NOG: Znači, osnova predstave su odlomci tih apokrifnih jevandeIja? Eugenio Barba: Na kraju sam napisao čitav tekst iako se kroz njega provlače tragovi apokrifa i drugih pismena. Počeo sam od tih jevandelja ali se kasnije tu uvuklo mnogo drugih razmišljanja i asocijacija. Naprimer, narodna književnost o brazilskem razbojniku Lampiau i priče i predanja hasidskih Jevreja. Ima mateijala koji su glumci i glumice sami uneli, Materijal - slike i situacije - nije se razvijao samo kao pozorište, kao priča koja se dogada u prostoru i vre. menu, več i kao pisani tekst i tako ispada da naliči na tradicionalan komad ... Tradicionalan komad sa junacima, dijalozima, prizorima, režiranjem. Glumci su tada preveli tu verziju na dva jezika Troje koristimo u predstavi: koptski, jezik rukopisa iz Nag Hamadi-

ja i grčki koiné, jezik koji se govori u Oksirinku. NOG: Znači, odlučili ste da tekst bude nerazumljiv za gledaoce, umesto da ga prikažete na italijanskem ili danskom? Eugenio Barba: Glumci Odin Teatret su iz raznih zemalja. To je hendikep. Nemarno zajednički jezik. Gledaoci takođe govore razne jezike jer ne možemo da prikazujemo predstave samo u Danskoj. Znači, možemo da pokušamo da taj nedostatak pretvorimo u prednost. Cinimo to sa svakom predstavom, a svaka predstava postavlja teškoče koje zahtevaju jedinstvena rešenja. U Brecht-ovom Pepelu rešili smo to tako što je sam Brecht govorio Nemački dok je Mackie Messer bio prevoden na jezik one zemlje u kojoj smo u torn času igrali. Za Oksirinško jevandelje našli smo drugačije rešenje. Za dramsku strukturu komada odabrali smo misu, Glumci prekidaju radnju i traže od gledalaca da okrenu određenu stranicu programa (programje na jeziku zemlje u kojoj se Oksirinško jevandelje prikazuje), stranica se prečita i radnja može

da se nastavi. To omogučava da se shvate neki bitni delo vi teksta, a i da se zadrži profil komada. Jezička i zvučna jednorodnost. Istovremeno se izbegava nevoljna kakofonija glumača koji sa teškim stranačkim naglaskom govore italijanski, engleski ili danski. NOG: Čini mi se da tekst koji gledaoci treba povremeno da čitaju više dodaje nego što objašnjava. Eugenie Barba: Tekst nije odgovor na ono što publika vidi. On nije info rmativan. Upravo je obrnuto: on stvara potpuno novu dimenziju koja se utkiva u predstavu. Ako se pretpostavi da je komad tekst- ne pisani več tekst u smislu tekstila, nečeg tkanog, sastavljenog od raznih niti - onda je ovaj izvodački tekst ishod preplitanja bezbrojnih konaca: značenja izgovorenih reči, zvuka reči, prisustva glumača, njihovih radnji, ritma i dinamike, kostima, svelala, rekvizita, režije, posebnog odnosa koji glumci uspostavljaju medu sobom i sa gledaocima, upotrebe i telesnog i umnog prostora... Ako se uzmu u obzir svi ti konci i njihovo istovremeno preplitanje da bi se

oblikovalo ono što nazivamo izvodačkim tekstom, onda se odlome! koje gledaoci čitaju mogu posmatrati kao pojedine niti koje se utkivaju u pozorišni doživljaj. Ta nit ne pokušava da objasni doživljaj niti da racionalizuje ono što gledalište doživljava. Ustvari, ti tekstovi imaju snažno paradoksalno i poetsko dejstvo. NOG: Eugenio, možete li da razjasnite za naše čitaoce onu nit koja znači priču u predstavi? Eugenio Barba: Zaplet smo več ispričali u bleškama u programu koji držite u ruci. Tamo stoji i ja mogu samo da ponovim: Pobožan jevrejski krojač u potrazi za svojim iščekivanim mesijom stiže u prestonicu Armagedona gde cangaceiros, južnoamerički razbojnici, pokušavaju da stvore sopstveno Carstvo vere. Duhovno hodočašče uvodi Zušu Malaka duboko u svet koji je pred samim pragom Poslednjeg suda. Veliki inkvizitor, Бесе Homo, Jovanka Orleanka, Lažni Mesija, Sabatai Zevi i prezrena Antigona su ti koje Zuša Malak sreče u svojim lutanjima, NOG: Da, ali...

127

I*TBIThF