Борба, 26. 12. 1991., стр. 35
OR UOL OTO
пр ни ap
NI
ти LAKUŠIĆ, MINISTAR ZA KOG BLAGA, NOVOM PROFILU NJEGOŠEVOJ NAGRADI
_ KULTURA ·
KULTURU CRNE GORE, O OBNOVI SPOMEKULTURNIH INSTITUCIJA, NJEGOŠU I
Crna Gora, kao država, nije zasnovana na svojoj ekonomskoj snazi, već na pobjedi
kao istorijskoj kategoriji. Ako joj uzmete to,
uzeli ste joj sve 0 Uslovi u kojima je
dodjeljivana Njegoševa nagrada iz osnova su izmijenjeni, više ne postoje u obliku u 'kojem su egzistirali kao jugoslovenska kategorija
U državnoj vlasti Crne Gore, prvi put nakon drugog svjetskog rata, u Vladi Republike formirano je Ministarstvo kulture. Organizaciono ogromno kulturno blago, postalo je dakle „državna briga“. S tim u vezi, doneto je nekoliko zakonskih propisa, koji će kako se pretpostavlja, uvesti praktično prioritetne poteze u institucijama kulture, prije svega u zaštiti tog nasljeđa. Nijesu samo crkve zapuštene
U nedavnoj transformaciji institucija kulture u Republici dat je primat formiranju javnih ustanova od posebnog društvenog značaja. Međutim, ukinut je Leksikografski zavod, a na čelu nekih ustanova došli su novi ljudi koji pripadaju partiji oficijelne vlasti. Nije
je dokaz da nekog „masovnog pomora“, o kojem se ponekad govori, nije bilo.
Što se tiče ukidanja institucija kulture, od 19. vijeka naovamo, ukinuta je samo „Tablja“. Tačnije, i ona je kao objekt sačuvana, ali ne „rade“ eksponati.
Leksikografski zavod nije bio kulturna već naučna institucija.
Nedužni ljudi su proglašavani na- ·-
učnicima za tu priliku. Sam projekt nije obustavljen i biće realizovan u okviru Crnogorske akademije nauka i umjetnosti. Dakle, na jedinom kompetentnom mjestu. U pravu ste, ima takvih promjena. Od ogromnog. kulturno-istorijskog blaga, nakon zemljotresa 1979. godine, malo je obnovljenih kulturno-istorijskih spomenika. Da li je samo redosljed ukupne obnove krivac što sada, recimo, propadaju manastirski kompleksi u
Kultura nije šareni balon ___Ne vjerujem da postoje istorijski periodi koji su sasvim izgubljeni sa aspekta kulture u širem smislu. Sve duhovno bogatstvo čovječanstva je zbir pozitivnih i negativnih iskustava. Ponekad su ta negativna iskustva imala snažne pozitivne posljedice što, naravno, ne znači da treba čeznuti za takvim situacijama. Često se misli da je kraj kulturnog razvitka ako se ne održi
neki festival, kulturna manifestacija, smotra, što sa aspekta trenutka može ponekad izgledati i ubjedljivo. Kultura, međutim, u suštinskom smislu, nije šareni balon za uznošenje duše. Kultura je organi-
zam koji živi milenijumima, i teško da se (bez razaranja planete) može „ubiti“ iz bilo kojeg aktuelnog trenutka.
Ako se samo osvrnete dvije do tri hiljade godina unazad, vidjećete da čovječanstvo, u suštini, nije stvaralo ništa drugo osim kuliure. Atina, Rim, Pariz, Petrograd (pa i naše Cetinje, zar ne?) šta su drugo nego kulturne institucije. A to što će u takvim kulturnim institucijama „večeras nastupiti folklorni
ansambl“, to je samo vesela epizoda.
li, otuda, partijsko-državna institucionalizacija kulture uzrok duhovnom sputavanju — pitamo Iliju Lakušića, ministra za kulturu Crne Gore.
— Vlada je, kao što ste rekli, predložila, a Skupština Crne Gore usvojila tu mrežu institucija kulture za koje je procijenjeno da čine
„poseban društveni interes“. Nije ·
to, dakle, koncept niti jedne partije već višestranačkog parlamenta, tijela koje funkcioniše na opšteprihvaćenim principima demokratiје- Što se tiče kadrovske obnove, ona je sprovedena isključivo tamo gdje su se pojedinci našli kao smetnja dobrog organizovanja određenih djelatnosti. Takve promje„ne nije potrebno pravdati ničim do boljim radom u tim institucijama kulture. Dosad su izabrana samo dva takva nova direktora, što
Budvi, Titogradu, duž Skadarskog jezera, i stotine crkava po selima, ili je bilo u pitanju (možda) nešto drugo? с
— Vjerovatno je bilo u pitanju nešto drugo, a naročito treće. Odgovor na ovo pitanje mogao bi nas odvesti daleko. No, priznaćete, ni-
· jesu samo crkve zapuštene, fabri-
ke su nam u još gorem stanju, a građene su tako reći juče, sve skupa nijesu stare koliko najmlađa crkva.
Ta već notorna priča o činjenici da su spomenici kulture počeli da se obnavljaju na kraju (nakon stambenog fonda, privrednih kapaciteta, škola...) gotovo da je postala alibi za sve propuste. To, istina, jeste jedan od okvirnih razloga, ali „vještina“ vođenja te kulturne politike, otprilike, sastojala se u tome da formalno sve izgleda kako treba, a da se novac usmjeri za nešto „važnije“.
Njegoš vertikala
Što se tiče Njegoševe nagrade, ona nije nikakva zamjena za prvu temu, već je pitanje koje se mora posebno razmotriti. Opšti uslovi pod kojima je dodjeljivano ovo književno priznanje, već su iz osnova izmijenjeni. Tačnije, više ne postoje u onom obliku u kojem su egzistirali kao jugoslovenska kategorija. To prevashodno podrazumijeva izmjenu zakona kojim se reguliše ova procedura.
Drugi dio ovog pitanja je sam čin uručivanja Nagrade i manifestacija koja bi taj čin pratila. Po mom mišljenju, Njegoševi dani, kako za sada figurira ta ideja, bili bi prilika za afirmaciju ukupnih kulturnih i istorijskih sadržaja ovog prostora. Bila bi to šansa da se pokaže da Njegoš, kao vertikala duhovnog bića, nije usamljena figura nastala „igrom smjeloga slučaja“, već logičan izraz svekolike snage koja ga je stvorila. |
VAŽNIJE I OD HLJEBA: Ilija Lakušić
Sudbinu samih sakralnih objekata, znamo, uveliko je odredilo vrijeme koje, nadajmo se, prolazi. Takvi objekti, pošto su uglavnom oni i ostali, naći će se među prioritetima obnove. To su, treba napomenuti, relativno skupe investicije čija realizacija traje godinama. No, u ovom trenutku, čini mi se, razu-
mijevanja ima (više nego sredsta-
va).
Zdanja ui dosluhu
Poslednjih mjeseci se u Crnoj Gori mnogo govori o (ne)opravdanosti postojanja Meštrovićevog mauzoleža Njegošu na Lovćenu. Sada kada su tenzije (ne)rušenja splasnule potekla je inicijativa o izmjeni uslova i kriterijuma dodjeijivanja Njegoševe nagrade. Kako u Ministarstvu ocjenjujete te ideje?
— To su svakako dva pitanja. Crna Gora nije, kao država, zasnovana na svojoj ekonomskoj snazi, već na pobjedi kao istorijskoj kategoriji. Ako joj uzmete to, uzeli ste joj sve. Naspram te činjenice danas imate situaciju u kojoj Crna Gora istrajava sa ključnim porazom na svom najuzvišenijem duhovnom mjestu. Ta situacija Je u proteklih pedeset godina sistematski udopunjavana izgradnjom impozantnih objekata u najvećim crnogorskim gradovima. Ti objekti su u otvorenom duhovnom dosluhu, i teže da iz osnova izmjene istorijski ı kulturni profil ovog prostora. To se ne jede, ali je to za Crnu Goru oduvijek bilo krupnije pitanje od hljeba. Smatram da to ne treba raditi na brzinu (obzirom na aktuelni trenutak), ali, isto tako, mislim da je to teret pod kojim država Crna Gora ne može uspešno obavljati druge svoje poslove.
Između iskušenja odgovornosti ministarske fotelje i pjesničkog opusa, gdje je sada Ilija Lakušić?
— U privatnom smislu, to je za mene ključno pitanje. Ja sam se i ranije, istina, bavio nekim aktuelnim pitanjima kulture, tako da mi problematika sa kojom se susrećem na ovom poslu nije nova. U normalnim okolnostima u kojima bi neke stvari (koje sada traže najviše angažovanja) išle same po sebi, ministar i pjesnik bi mogli imati dobrih zajedničkih trenutaka. Ovako, čovjek često bude tužan zbog malih stvari, i to mu ne da da se pozabavi nečim većim.
Ljubomir MUDREŠA
_ ČETVRTAK 26. DECEMBAR 1991. GODINE 15
„BOBBB“ SRZNAJE
Zelenović i Košutić
! Po svemu sudeći, ni nakon drugog konkursa neće biti izabrran generalni direktor buduće 'Radiotelevizije Srbija. Naime, 'kako „Borba“ saznaje, ovaj drugi konkurs je poništen, premda je za budućeg generalnog već bio viđen sadašnji VD direktora RTB dr Dobrosav Bjeletić. Pored njega, kandidati za ovo mesto bili su još direktor Televizije Novi Sad Milorad Vučelić ı VD direktora Radio Beograda Vojislav Mićović.
Ako je suditi po onome što se uveliko priča među zaposleni-
direktori?
ma u Televiziji Beograd, ovaj konkurs je poništen jer se nakon ostavke bivše i imenovanja nove Vlade, kao kandidati za budućeg direktora Radiotelevizije Srbija spominju dr Dragutin Zelenović i dr Budimir Košutić, dojučerašnji predsednik i potpredsednik Vlade.
A među zaposlenima na Radiju priča se, pak, da bi зе па пеko od rukovodećih mesta mogao vratiti njihov nekadašnji direktor i eks-ministar za informisanje Ratomir Vico.
R.S.V.
KRNJA RETROSPEKTIVA ŠUMANOVIĆEVIH SLI-
KA U NOVOM SADU
Odgovori na nepostavljena pitanja
Postavka koja se ušunjala u sjajan prostor Istorijskog muzeja, kao da sledi sudbina ovog majstora i teške godine njegove pozne faze po povratku iz Pariza
Nepoznato je da li su i Beograđani te 1939. na velikoj samostalnoj izložbi Save Šumanovića šetali stegnuta srca i u nadi da će ih rat mimoići. Ali, ona je bila pouzdano prvorazredni događaj sa značajnim · odjekom. Danas, gotovo anonimno — dok zimsko nebo paraju mlaznjaci — u Novom. Sadu traje izložba poznih radova Šumanovića. Mahom je tu poslednjih 12, šidskih godina stvaranja.
Osim „spoljnog faktora“, malo je sličnosti ove sa onom (pred)ratnom izložbom u Beogradu 1939. Bez kataloga, sem ako to ne bi trebalo da bude maleni letak sa više pobrojenih radova nego što je izloženo (navedeno je 114 a izloženo 68). Bez objava i odjeka ona (izložba) kao da se ušunjala u sjajan prostor negdašnjeg Muzeja revolucije, sada prekrštenog u Istorijski muzej — gde je uspeva naći tek po koji najuporniji posetilac.
Sve tako površno i improvizovano. Upravo tako, suprotno biću Save Šumanovića, koji je „morao sve da proba, prouči i ispita, jer nije bio čovek koji se lako vezuje za ono što dobro ne poznaje, ni slikar koji leti za lakim, površnim i trenutnim Osećanjem (Lazar Trifunović).
Sudbina ovog giganta našeg
slikarstva između dva rata, kao da se i novosadskom izložbom nastavlja na onaj period posle 1930, kada se po drugi put Sava Šumanović vratio iz Pariza da zauvek ostane u Šidu. Na teške godine koje je proveo usamljen, odsečen od sveta, zaboravljen i bolestan.
Izložbom se konsekventno ne sledi ni taj poslednji period njegovog stvaralaštva koji je ovde i najzastupljeniji. Među čuvenim šidskim pejzažima „emajlne boje“, šidskim aktovima i Rusinkama, „zaglavilo se“ nekoliko gotovo nadrealnih pariskih prisećanja na Senu i mostove iz četrdesetih godina. Zatim, nekoliko starijih radova — iz drugog pariskog perioda. Izvanredna skica za „Pijani brod“... Kao da je na zidove pometano ono što se našlo. pod rukom. Ali, genij Save Šumanovića je i sada gotovo pet decenija od tragične smrti jači od improvizacije. To uzbudljivo slikarstvo nije deo hronologije s kojom smo zavIšili. Toliko jasnih odgovora na nama nepoznata i nepostavljena pitanja koja možemo samo slutiti — ı zar onda ovo nije bila prilika da ih izreknemo, iznova, trgajući iz zaborava ovo veliko i značajno delo.
Savo POPOVIĆ
VEČERAS U JUGOSLOVENSKOM DRAMSKOM POZORIŠTU: „KNEZ PAVLE“, 50. PUT
Svake trece večeri
Beograd. — Večerašnje, pedeseto izvođenje predstave „Knez Pavle“ Slobodana Selenića u Jugoslovenskom dramskom pozorištu, predstavlja svojevrstan rekord: za nepunih pet meseci igranja, obeležavanje ovog jubileja znači da se predstava praktično izvodila svake treće večeri pred prepunom salom Velike scene.
U brojnom ansamblu koji u režiji Dimitrija Jovanovića izvodi dramu čija radnja traje od 1939. do marta 1941. godine, ulogu Kneza Pavla tumači Irfan Mensur, a njegovu suprugu kneginju Olgu Cvijeta Mesić. R.S.
чаша а
ЗА А и
задаје
aiu;