Дело

X Р 0 Н II К А 127 бића“. Кад се човечанство отресло свега тога и иошло у својој цивилћзацији другим, солиднијим и правпм путем — одмах се осетДр напредак у свему, што човека чини човеком; од тада се нижу проналасци један за другим, који у даљем свом развоју препорођују човечанство. II сада свакп паметан човек слободно про^азњ ноћу и поред воденпца и старих замака, и преко мостова, бродова, раскрсница без бојазнн да може нанћи на шта бпло нз области тако званих ванприродних појава“ (стр. 12). Као год што тако звани ноћни инсектп и разни организми, који се размиле по мраку — бегају безобзирце у ћошкове п завлаче се у рупе, чим се унесе светлост — исто су тако и оне кужне фиксидеје све даље бегале од светлости праве цивилизацнје и трезвене културе. То је сасвпм природна ствар. II онда није никакво чудо што на пр. такве фиксидеје још царују тамо негде по неиспнтаној Африци, Полинезнјн или нецивилизованој Азији! Што су тим народима још непрнступачне културне тековине нашега доба узрок је у главном до удаљеностн њихове од средишта цивилизацпје, а и до саме њихове личне способности, да не речем баш интелигенције, јер она као недовољно обрађена или чим било у своме развоју пометена — може завести у „свет тајанствених појава“ и многе људе, који су се родили и одрасли баш и у сред најсавршенцје цивилизације и културе. II то је сасвим природна ствар. Такви народи и такви људи само се могу сажаљевати, што не могу заједно са целим човечанством слободно корачати напред у културном развоју п то сажаљевати онако, као што на пр. сажаљевамо слеиог што се не може слободно кретати или неког ко је без ногу те не може потрчати као други, којн су развијени како треба. Ну, ако су таквн људн н народи достојни сажалења, то још не значи, да их за то треба пустити да раде што хоће, јер је тешко оценити — бар овако одмах у почетку — да ли је иојава таквих људи, односно часониса, као представника њиховнх идеја, само за сажалење илп је она најпре за осуду. Тешко је то оценити још у почетку, јер је најтеже бити праведан судија о самим побудама, које управљају таквим часописима. На послетку то ће најбоље знати сам власник, а мн нисмо расположенп да то унапред нагађамо. Да ли су те нобуде једне или друге, за нас је потпуно индиферентна ствар, али нам је главно определити положај тога часопнса — „Два Света“ названог — према здравој читалачкој нублици, која у лектири тражи