Дело

388 Д Е Л 0 изјавио у препирци. да на свем свету не постоји ништа такво, што би нагонило људе да воле себи сличне; да такав природан закон: да човек воли човечанство — никако и не постоји, и да, ако данас постоји, па је и до данас постојала љубав на земљи, то је не од природног закона, него једино отуда, што су људи веровали у своју бесмртност. Иван Фјодоровић је при том у загради додао, да се у томе и састоји сав природни закон, — тако, да кад бисте уништили код човечанства веру у његову бесмртност, у њему he одмах усахнути не само љубав, него и свака жива сила да би могао продужити живОт на овоме свету. Па не само то: тада већ ништа неће бити неморално, све ће бити дозвољено, чак и људождерство. Но ни то још није све, он је завршио тврђењем, да се за свако засебно лице, као на пример, ми сада, које не верује ни у Бога, ни у бесмртност своју, да се за свако такво лице закон природе мора одмах изменити у потпуну противност пређашњем религиозном закону, и да себичност, која би дошла чак до злочинства, не само да се мора дозволити човеку,. него се чак мора признати као неопходан, најпаметнији и тешко те не — најблагороднији излаз из његовог положаја. Према таквом парадоксу можете закључити, господо, и о свему другом, што изволева објављивати и што још можда намерава објавити наш мили ексцентричар и парадоксалиста Иван Фјодоровић. — Дозволите, — неочекивано викну Димитрије Фјодоро вић, — да вас не бих рђаво разумео: „злочинство не само да се мора дозволити, него се чак мора признати као најиеопходнији и најпаметнији излаз из положаја свакога безбожника!“ Је ли тако, или није тако? — Сасвим тако, — рече отац Пајсије. — То ћу запамтити. Казавши то, Димитрије Фјодоровић тако исто изненадно ућута, као што је изненада и улетео у разговор. Сви га посматраху са Л:>убопитством. - Зар ви збиља мислите да би се такве последице јавпле, кад би код људи пресахнула вера у бесмртност њихове душе? — запита наједаред старац Ивана Фјодоровића. Да, ја сам то тврдио. Нема добродетељи, нема чести'iOcth, ако нема бесмртности. — Благо вама, ако тако верујете, а можда и тешко вама! — А што тешко? — насмеши се Иван Фјодоровић. Зато, што ви, по свој прилици, и сами не верујете у