Књижевне новине
Međumnnrodni
Pod nazivom «Praško proleće» odrŽan je u Pragu od 15 maja do 13 juna međunarodni muzički festival, treći po redu. Na festivalu učestvovao je veli-
| ki broj poznatih umjetnika iz čitavog
Svijeta, a umjetnicima slavenskih zemalja ukazana je naročita pažnja i
| mogućnost da se pretstave ne samo
publici bratske Čehoslovačke, nego i
| rpetstavnicima muzike ostalih zema-
lja., Ovoga puta, posle velikih prome-
|__ma koje su se odigrale u Čehoslovačkoj
| __ Republici, kompozitori i reproduktiv-
ni umjetnici slavenskih zemalja i ze· malja narodnih demokratija mogli su
_ u potpunosti da pokažu svoju umjet-
most, da se preko nje zbliže, da pokažu
„ai
· dosađašnji bilans rada, da se uzajam-
___no pouče, koristeći iskustva i pojedina
postignuća na polju stvaralačke i reproduktivne muzičke umjetnosti, Uče-
_ _snici festivala nailazili su svuđa na
· srdačnost koja se nije ispoljavala sa| mo na koncertima, nego i pri svako-
|__dnevnim susretima s radnim svijetom,
a
s narodom nove preporođene Čehoslovačke. Aplauz i ovacije umjetnicima narodnih demokratija nisu se odnosili samo na njih lično i na njihovu umjetmost, već su, pre svega, ođražavali ljubav i priznanje zemlji i narodu čiji su
_ oni pretstavnici.
Ž \
Koncerti »Praškog proleća«, Među' narodni konkurs pianista za nagradu B. Smetane i Drugi međunarodni kon=gres kompozitora i muzičkih kritičara pretstavljali su događaje od velikog
| značaja, Međusobno poznavanje poje-
i
i ,
dinih muzičkih stvaralaca, reproduktivnih umjetnika, muzičkih naučnika i kritičara, izmjenjivanje misli, diskusije i ukazivanje na nedostatke i vrline pojedinih umjetničkih djela i
umjetnika, doprineće bez sumnje pra= ,
vilnom razvoju i napretku muzičke umjetnosti u svijetu.
Prag je vrlo pogodan centar za mu-– zičke priredbe većeg stila. Dva operska pozorišta, opera Narodnog pozorišta i Velika opera, dvije velike i odlične koncerine dvorane, sala »Doma umjetnika« i »Bedžiha Smetane«, niz manjih koncertnih dvorana, improvi= zovane pozornice pod otvorenim nebom u Valdštinskom dvorcu, u Belvederu, Bertramki i u akustičkom dvo= rištu praških Hradčana, tri odlična simfoniska orkestra, Češka filharmonija, orkestar Rađio stanice i orkestar POK pružili su ogromne mogućnosti da se sva djela izvedu na dostojnoj umjetničkoj visini i da se ujedno omogući velikom broju posjetilaca da čuju izvođena djela.
Vlada Čehoslovačke Republike, sa Klementom Gotvaldom na čelu,pružila je sva potrebna materijalna sredstva da bi se ovaj festival mogao da ostvari. Sve'su priredbe uglavnom us-– pjele, ma da je bilo i nedostataka. Tako, na primjer, na velikom broju koncerata sva mjesta nisu bila zauzeta, niti se na njima mogla vidjeti nova publika — radni narod. Programi koncerata nisu bili uvjek pravilno izabrani, izvođena su mnoga djela formalističkog shvatanja, ne baš sasvim pristupačna široi publici, koja je takve koncerte slabo posećivala i na taj način pokazala svoj stav prema takvoj »umjetnosti«. Na suprot takvim priredbama, koncerti sovjetskih umjetnika bili su uvjek prepuni ne samo zbog značajnih umjetnika i kvaliteta izvođača, nego i zbog programa.
Muzički festival otvoren je svečanim koncertom pod vedrim nebom u dvorištu Hradčana. Izveden je oratoTij Antonjina Dvoržaka »Sveta Ludmila«, pod dirigentskom upravom Rafaila Kubelika. Ujedinjeni praški pjevački horovi, pojačan orkestar Češke filharmonije, solisti i dirigent odlično su ostvarili ne baš mnogo zanimljivo djelo Dvoržakovo. Komorni ansambli, Kkvarteri, kvinteti izvodili su djela starih i savremenih čehoslovačkih autora. Pojedini koncerti savremenih kompozi-
'M:U E OR IO. DV OT
! \
muzički festival um Pradu
Oskar DANON
tora i koncerti četvrttonske muzike po'kazali su do koje granice savremena muzika može da ode u apstrakciju, formalizam i bezidejnost. Koncerti su to pokazali, a Drugi kongres "kompozitora, muzičkih naučnika i kritičara jednoglasno je podvukao potrebu pre= orijentacije kompozitora i potrebu napuštanja platforme izolacije umjetnika. Kongres j istakao značaji pristupanja širokoj platformi muzike za narod, muzike koja.će u podjednakoj mjeri biti bliska kako narodnim radnim masama, tako i ljudima više muzičke kulture. j "
Od poljskih umjetnika nastupili su dirigent Zd. Garzynski (Lodž), pianista St. Szpinalski (Poznanj), sopranistica opere Bva MBandrovska Turska (Varšava). Izvedena su djela savrerne-
nih poliskih kompozitora Bacewiczwna ,
Panufnika, Szeligovskog, Mareka i Srabelskog. ·
Mađarski umjetnici Pal Lukacs (viola) i Ištvan Antal (klavir) interpretirali su više sonata. Njihova velika reprođuktivna snaga nije mogla da popravi formalistička djela Honeggera, Hindemitha i Milhauda. ·
Bugarski umjetnici, dirigent Saša Popov i kompozitor i pianista Panča Vladigerov, izveli su djela savremenih bugarskih kompozitora: od Kuteva simfonisku poemu »German«; neizra= zitu i jednoličnu kompoziciju Stainova »Skerco«; treći klavirski koncert i svitu iz baleta Panče Vladigerova. Djela Vladigerova, iako baziraju na osnovama narodne melodđike, nisu oslobođena izvjesnog uticnja Rahmaniinova (prvi stav koncerta) i Rimskog Korsakova; u njima se ošjeća traženje spoljnih efekata.
Jugoslaviju su pretstavljali Milan Saks, direktor Zagrebačke opere, i umjetnici: violončelista Antonio Janigro, pianista Ivo Maček i dirigent Milan Horvat. Na simfoniskom koncertu Češke filharmonije Milan Horvat dirigovao je od Ivana Mane Jarnovića »Koncertni kvartet za gudački orkestar«, djelo naše klasike iz druge polovine XVIIT viieka, i Drugu simfoniju »Eroiku« od Šuleka,. Antonio Janigro izveo je dva koncerta za violončelo uz pratnju orkestra, od Bocherinia i Roussela. Publika i kritika primili su veoma toplo naše umjetnike. koji su u Pragu požnjeli najljepše uspjehe. Praška kritika uvrstila je Janigra u red najvećih savremenih „v#violončelista. Koncertno kamerno veče Janigro—Maček ostavilo je tako snažan utisak. da su naši umjetnici morali, na oduševljen i spontan aplauz publike, da ponove skoro polovinu programa.
Naš značajni umjetnik, dirigemt Milan Saks, bio je pozvan da spremi u Brnu za Janačekov festival, koji je održan uoči samog festivala, operu »Jenufa«. Kritika u Brnu ocjenila ie Milana Saksa kao najboljeg poznavaoca Janačekove muzike, a za interpretaciju »Jenufe« rečeno je da je to najbolie tumačenje u Čehoslovačkoj ovog velikog djela.
U okviru Praškog festivala gostovala je i opera iz Brna i izvela pet pretstava Leoša Janačeka: »Jenufu«, »Iz mrtvog doma«. »Lišku bistroušku«, »Katu Kabanovu« i »Stvar Makropulos«, »Jenufa« je u Pragu, pod dirigovanjem Milana Saksa, ocijenjena kao najuspelija pretstava na festivalu.
U okviru festivala Milan Horvat dirigovao je na praškom radiu simfoniski koncert, na kome je izveo Šulekov »Klasični koncert«, »Simfonietu za gudački orkestar« od Papandopula, »Ilovu Goru«, simfonisku poemu od Marjana Kozine, i tri igre iz »Ohridske legende« Stevana Hristića. Naši umjetnici pretstavili su se u Pragu kao
GOO <ZUL1"T-11___TT— a uu men i Mia ele kamn i iisnkagua ain anci]
fet, pokušaj se pretvorio u silan zamah. Dvije organizovane izložbe značile su veliki napor i ozbiljnu umjetničku smotru. Za stvaranje umjetničkog likovnog podmlatka škola jie uradila mnogo. Ona je prikupljala talentovane učenike # čitave republike i omogućavala im razvoj i izgradnju. Njom su rukovodili istaknuti slikari Milunović i Lubarda.
U podizanju muzičkog vaspitanja moralo se početi iznova. Prije rata nije bilo ni muzičkih škola ni muzičkog vaspitanja. Mi smo tu najviše zaostali i borba sa teškoćama neprestano traje. Muziku je trebalo prenositi u škole, u sela, na radilišta, na pruge. Pjesma i muzika moraju Dpostati sastavni dio mladosti, pratilac rađa. Nekada je to bio luksuz, zabava jednoj klasi, a danas ona postaje potreba. Da bi se muzičko vaspitanje ubr-
| zalo, moralo se pristupiti otvaranju
muzičkih škola i organizovanju ho-
___Tova i orkestara. Dosad su otvorene
/
| li
|
tri takve škole: na Cetinju, u Kotoru i "Titogradu. Uspjeh ovih škola pokazao je šta one znače za vaspitanje omladine i za uzdizanje muzičkog kadra. Već se može govoriti, iako su Škole u početnoj fazi razvitka, o jasno izraženim falentima. Sem toga. organizovano je 12 sindikalnih horova i orkestara koji neguju vokalnu · i instrumentalnu muziku, Teškoće su bile u tome što nijesmo imali dovoljan broj stručnih i sposobnih horovođa. i U republici imamo jedno pozorište, koje je organizovalo česte turneje, dolazilo u dodir sa širokim narodnim masama i kroz narodni repertoar vaspitno uticalo ma njihovo uzdizanje, Dvije osnovne teškoće su u tome što je pitanje režije slabo riiešeno i što
se nije poklonila dovolina pažnja '
_ stvaranju pozorišnog podmlatka. U
7”
Sa
| __proučen.
prošloj godini na repertoaru je bilo
19 dramskih komađa; dato je 130 oret-
stava koje je posjetilo 70.000 ljudi i
žena. U ovoj sezoni njegov rad bio je š širi i plodniji.
Ojoš ii Narodni folklor je neobrađen i ne-
Čitav rađ se na njemu od-. vija samoinicijativno, pošto nemamo
nijednog stručnjaka. Međutim, materijal je zanimljiv i bogat i šteta je što se nije dosad pristupilo sistematskom prikupljanju i proučavanju.
Folklorne umjetničke grupe rade samo povremeno zbog nedostatka stručnog rukovodstva. • -
Za vrijeme proslave stogodišnjice »Gorskog vijenca« 8 i 9 juna prošle godine priređen je veliki festival na Cetinju, smotra svih naših kulturnih i umjetničkih snaga. U izvođenju programa uzeli su učešća svi horovi, orkestri i folklorne grupe. To je bila najveća kulturna manifestacija u našoj republici poslije oslobođenja.
Krajem 1947 godine, a naročito 1948 jedan dio kulturnog i umjetničkog života naše republike prenosio se na prugu Nikšić—-Oitograd. Izgradnja ove pruge, koja će biti jedna od velikih naših uspjeha, biće završena 13-og jula. Njeni su se graditelji, pored stručnog usavršavanja, i kulturno uzdizali. Organizovani su tečajevi za nepismene, čitalačke grupe, kursevi i bredavanja, Brigade su imale svoje biblioteke. Prugu su obilazili književnici, umjetnici, „pozorišta, „kulturno-prosvjetna društva i putujući bioskopi. Tako je Pruga postala i velika vaspit-
na škola za hiljade i hiljade gradite-
lja. Nekog ozbilnijeg naučnog stvaranja
"u samoj Crnoj Gori nije bilo. Sve se
svodilo na pribiranje i sređivanje arhivskog materijala. Cetinjski arhiv sadrži dragocjenu građu iz naše prošlosti. Muzejska biblioteka ima oko 20.000 knjiga više naučnog karaktera i služi u naučne svrhe. Ali starog na-– učnog kadra nije bilo, a mlađi se teško stvarao. Otvaranjem Više pedagoške škole na Cetinju i pokretanjem naučnopg časopisa »Istoriski zapisi« stvoreni su povoljniji uslovi za aktiviranje rada na nauci. j
Naročito velik problem za NR Crnu Goru pretsštavljaju kadrovi na kulturnom polju, Ovi su dijelom prorijeđeni za vrijeme rata, a dijelom rađe van NR Crne Gore. Zato se u stvaralaštvu nedovoljno odražava veliki društveni i kulturni polet naše republike.
ozbiljni i solidni trudbenici na polju umjetosti.
Sovjetski umjetnici — sopran Natalija Špiler, članica Velikog teatra, basbariton Aleksej Ivanov, pianista Emil
Gilels, koji je 1937 godine, kao sedam-.
naestogodišnji mladić, dobio prvu nagradu na konkursu Yssaya u Brislu pored skoro sto konkurenata iz cije-
log svijeta, ostavili su najveći utisak,
a njihovi koncerti pretstavljali su pravi umjetnički doživljaj. Natalija Špiler na samostalnom koncertu, uz odličnu pratnju Semjona Stučelskog, izvela je pjesme ruskih klasika (Glinka, Čajkovski, Rimski-Korsakov) i sovjetskih kompozitora (Šaporina, Vasiljenka), kao i djela Masnea, Debisia, Ravela. Ona je pokazala izravnan glasovni materijal i odličnu tehniku, koja joj omogućava da izvodi najkomplikovanije dinamičke kontraste. Sem toga, ona ima vanrednu muzičku kulturu i prefinjen smisao za koncertno pjevanje.
Emil Gilels nalazi se sada na vrhun= cu Svog umjetničkog stvaranja, iako pred sobom ima još gotovo cijeli život. Njegov solistički koncert i koncerti sa Češkom filharmonijom, s dirigentom Konstantinom „Ivanovičem (koncert Cajkovskog b-moll) pretstavljali su, nema sumnje, najviši domet »Praškog proleća«.
Na drugom Međunarodnom kongresu kompozitora, muzičkih naučnika i kritičara učestvovali su pretstavnici Austrije, Brazilije, Eugarske, Čehoslo. vačke Republike, Francuske, Holandije, Jugoslavije, Mađarske, Poljske, Portugalije, Rumunije, SSSR, Demokratske Španije i Velike Britanije.
Kongres je radio u tri sekcije pod parolom: »Kuda vodi razvoj muzike?«
U referatima i diskusiji došla su do izraza vrlo različita shvatanja. Na završetku rada kongres je doneo
niz zaključaka i jednoglasno prihva=-.
tio apel, u kome se, između ostalog, kaže:,
»Kompozitori i muzički kritičari iz majrazličitijih zemalja, okupljeni na Drugom „međunarodnom kongresu kompozitora i muzičkih kritičara u Pragu, u dane od 20 do 29 maja 1948 godine, organizovanom od strane sindikata Čeških kompozitora, došli su posle desetodnevnog savjetovanja i diskusije do ovih zaključaka:
Muzika i muzički Život današnjice proživljuju duboku krizu. Ona se ispoljava kroz oštru suprotnost između takozvane ozbiljne i takozvane lake mu-– zike. Takozvana ozbiljna muzika jeste individualistička i subjektivna po sadržaju, a komplikovana i iskonstruisana u pogledu oblika:... Takozvana laka muzika proizlazi iz primitivne me= lodije. Ona.se oslanja na najvulgarniju, najkorumpiraniju i najstandardniju muzičku šemu, što se naročito ispolJjava u američkoj zabavnoj muzici. Ukoliko se više kod takozvane ozbiljne muzike pojavijuju pomenuti nedo.staci, ukoliko je subjektivniji njen sadržaj i komplikovaniji njen oblik, utoliko ima ona manje slušalaca, a vulgarna zabavna muzika uzima sve više maha u životu naroda, unakazuje i banalizuje osećanja miliona slušalaca i kvari njihov muzički ukus.
Smatramo da se kriza muzike može sa uspehom ukloniti:
1) ako kompozitori buđu svesni ove krize i ako se odreknu krajajeg subjektivizma, sio ce omogućiti da kroz muziku dođu do izraza nove, velike i napredne ideje i osećanja širokih narodnih masa i sve što je u vezi s naprednim stremljenjem današnjice;
2) ako se umetnici kroz svoja dela dublje povežu s narodnom kulturom svojih zemalja i ako je budu branili od lažnog kosmopolitizma, jer pravi kosmopolitizam u muzici može se Ostvariti samo kroz razvijanje nacional nih elemenata u muzici;
3) ako kompozitori budu obratili naročito pažnju negovanju muzičkih ob. lika koji mogu najkonkretnije da iz· raze sadržaj, ako budu obratili pažnju naročito operi, oratoriumu, kantati, horskoj muzici, pesmi itd.;
4) ako muzički stvaraoci i muzikolozi uzmu aktivnog učešća u praktičnom radu na otstranjenju muzičke nepiamenosti i doprinesu muzičkom vaspi= tavanju najširih narodnih masa.
Kongres poziva kompozitore cijelog svijeta da stvaraju takvu muziku u kojoj će biti spojeno visoko profesiomalno majstarstvo i stvaralačka individualnost sa dubokom i istinskom narodnosti. Kongres je uvjeren da će Međunarodni savez naprednih kompo= zitora, muzičkih naučnika i kritičara, koji treba da se osnuje, uspjeti kroz ozbiljan rad da djeluje na kompozitore, muzičke naučnike i kritičare cijelog svijeta kako bi se savladala opasnost, koja leži u dubokoj krizi muzičke umjetnosti, i kako bi muzika opet dobila značajnu ulogu u društvu. Samo na taj način muzika će moći da postane značajan činilac u rješavanju velikih istoriskih zadataka, koji stoje pred cjelokupnim naprednim čovječanstvom.« Praški festival i Drugi međunarodni kongres doprineće svakako da muzika prebrodi krizu u kojoj se nalazi i nađe put ka srcima radnog naroda.
Povodom proslave stogodišnjice revolucije od 1848
Francuski književnik Rože Garodi (Roger Garaudy) napisao je pozorišni komad »Proleće ljudi« U svome delu, koje je kao neka vrsta dramatizovane istoriske hronike, pisac je obuhvatio period francuske istorije od 1839 godine do streljanja pariskih komunara 1871. Komad »Proleće ljuđi« prika=zan je ovih dana s uspehom u Parizu.
· KNJIŽEVNEJNOVINE
\,
OSVRTI VA RhWJIGE
Zloupotreba kultume saradnje sa slovenskim zemljama ·
Prođubljivanje istinskog bratstva i kulturne saradnje među slavenskim narodima uvijek je bio vrijedan i pozitivan posao. A pogotovo je to odgovoran i častan posao danas, kada se, zahvaljujući pobjedi „progresivnih snaga, ostvaruju vjekovne težnje najširih narodnih siojeva u svim slavenskim zemljama i kada su svi slavenski narodi zajedno sa narodima narodnih demokracija i naprednim snagama Uu svijetu okupljeni u frontu mira, narodne demokracije i progresa. Zato je veoma pohvalna inicijativa Društva za kulturnu saradnju Hrvatske s Poljskom na polju još boljeg upoznavanja i još većeg zbliženja hrvatskog naroda i današnje Poljske, a posebno inicijativa oko izdavanja zbornika »Današnja Poljska« (Zbornik je uredio Julije Benešić, a izdalo ga spomenuto društvo). A takvu bi inicijati-
vu kao konkretan oblik rada mogli
prihvatiti i druga društva za kulturnu saradnju. e
Moramo odmah u početku naglasiti da u ovoj ediciji ima veoma vrijednih priloga počevši od uvodnog »Pozdrava Poljacima« Vladimira Nazora, »Pozdravne riječi« Jana Karola Wendea, referata dr Svetozara Ritiga itd., pa do iscrpnih podataka o kulturnom životu Poljske, o vezama između dva bratska naroda, i uopće o današnjoj Poljskoj.
Ali, nažalost, uređujući ovaj.inače koristan | potreban zbornik, redakcija se nije mogla osloboditi nekih reakcionarnih shvatanja, koja su po tome i u krajnjoj liniji i antihrvatska, i an-· tijugoslavenska i antipoljska.
Nećemo se ovom prilikom zaustavljati na činjenici da u zborniku nalazimo i takve saradnike kao što je dr Ivan Msih, čije je ime odvajkada poznato iz raznih klerofašističkih izdanja i časopisa. a naročito u eri endehazije. Nećemo se duže zaustavljati ni na reakcionarnim „formulacijama dr Josipa Hamma (autora »Gramatike starocrkvenoslavenskog jezika«, Zagreb, 1947., kojemu je gotska, migraciona hipoteza »ug:avnom. jedna smiona kombinacija« i čak »možda nešto” konkretnija od ostalih«, a ne banditizam i izdaja). Radi ilustracije citirat ćemo neka mjesta iz njegova članka »Suvremena poljska književnost«. Govoreći o završetku Prvog svjetskog
rata. koji je »za poljsku književnost imao dvaput veće značenje«, on kaže doslovno: »kao da vidimo kako se
pred nama šire grudi željne novih O-,
sjećaja i novog svježeg zraka, jake i silovite koje će se opojiti svojom snagom i svojom slobodom, kojoj ništa neće moći odoljeti. {iz toga kompleksa nikao je futurizam, unizam, formalizam«... (potcrtao M.F.). Svaki komentar je suvišan. Za dr Hamma je poljska tradiciia »imala svoia razdo=blja procvata koja su se očito vezala uz programafski subjektivizam i Iracionalizam«. Da je poljska književnost imala svoja razdoblja procvata, to dobro znamo, ali za nas je subjektivizam i iracionalizam raspađanja i 8šamo raspadanje građanske umjet sti ma gdje i ma u kojem vidu se pojavili. Dr Hamm dalie izreče već poznate krilatice o vakuumu koji obično iskrsava poslije velikih događaja, o klimi epohe kao smetnji za poeziju itd. A u pitanju realizma u današnjem vremenu (kakvog?) dr Hamm je zaista vrlo oprezan u formulaciji. On veoma mudro dolazi do zaključka da realizam »ne bi nipošto smio značiti neko naročito kočenje jer se opet teoretski — radi samo o pitanju platforme i problematike, koja može izvirati Odavle ili odanle i biti ovako ili onako abojena« (potcrtao M.F.). A poljska književnost koja je već zakoraknula u novo »jamačno će u pjesništvu dovesti do stanovitog smirivanja i vraćanja na staloženije oblike« itd. itd.
Ali u ovom zbormiku, opet na žalost. ima još i gorih stvari.
Radovan Zogović je u članku »Linija »bilo pa prošlo« (Na poprištu, str. 174) obrazložio tenđencije, opasnost, i štetnost nekih naoko sitnih i naivnih zastranjenja. (Bila je riječ o bibliografiji u sv. 6-7. D i 10 za 1946 »Naše književnosti«). O lažnoj krilatici »čuvanja kontinuiteta« također je pisano povođom pokušaja obnavljania pedagoškog časopisa »Napredak«. Tamo je, kao i na mnogim drugim mjestima, pravilno ocijenjen protunarodni karakter kulturne saradnje u endehaškoj klaonici. Juliju Benešiću, dakle, takve stvari nisu mogle biti nepozna=te. Ipak je za njega konvencija o kulturnoj saradnji između nove Jugoslavije i nove Poljske od 18 marta 1946
MBBJA PBSOGBDPISE | USTOUE MARGINALIJA ZA DVE PESME ·
U „NOVOM SVETU“
Slovenački časopis »Novi svet«, od povremenog almanaha sa više-manje teoretskim materijalom, naglašeno akademski uređivan, postao je od početka ove godine, pretežnim „delom, neposredni pratilac, tumač i pokretač
i živa tribina književnog i umetnič- ·
kog kulturnog života uopšte u Sloveniji. ,
Ne odričući potrebu i teoretskog časopisa za Sloveniju, časopisa u kome će problemi kulture i umetnosti uopšte i Slovenije napose imati svoj najviši naučno-teoretski izraz, treba vrlo pozitivno oceniti fežnju da se »Novi svet« od dosadašnjeg neredovnog, dobrim delom akademskog magazina ili povremenog almanaha pretvori u popularnu, uvek budnu reviju. koja treba da okuplja najširi krug saradnika, da tretira neposredno savremene pojave kulturno-umetničkog života u Sloveniji i na taj način da postane blizak i siguran oslonac širokim i najširim slojevima slovenačkih čitalaca u tim pitanjima.
To »Novi svet«, od početka ove godine, i postaje. Detaljnija kritička analiza treba da pokaže koliko je nova ređakcija u tome uspela i koje još probleme, u tome pogledu, treba da rešava + reši. i
O potrebi detaljnije konstruktivne kritičke analize tog našeg značajnog časopisa nesumnjivo govori i posljednja sveska, čiji raznoliki sadržaj zahvata nekoliko važnih pitanja slovenačkog kulturnog i književnog života (Mile Klopčić o izdanju pesama Bran= ka Radičevića na slovenačkom, Fran= ce Brenk o ljubljanskoj interpretaciji Hamleta danas, Tone Potokar o Gradnikovom prevodu »Gorskog vijenca« i dr.), pored ostalih priloga.
Dok, s jedne strane, odlučno prilazi ftretiranju bitnih. tekućih pojava slovenačkog kulturno-umetničkog ži-
vota, uredništvu se još uvek može do- ·
goditi da mu se kriterijum u izboru materijala vidno pokoleba, da na svome poslu izgubi čvrst iđejni oslonac.
Takav je, na primer slučaj sa pesmama Dušana Ludvika »Preprosto bogatstvo« i »Plodno bogatstvo«, objavljenim takođe u poslednjoj, petoj svesci,
Vanvremena, klišetirano rimovane i poetski sasvim oskudne epistole o skromnosti i poniznosti (Kar je ostalo, — pokril bi z dlanjo, — če prav je malo, — preveč je i to.« Ili »...v ponižnosti zoreti. — postati dober z leti — je kao še bolj bogat?«) — nisu ni odraz ni lik slovenačkog čoveka, ni njegov život. ni slovenačka savremena poezija — u koliko su poezija uopšte, a one po mišljenju pisca ove margina– lije to nisu. · |
Slovenački čovek je danas uspravljen, uspravljen u slobodi, kao što je bio uspravljen i u borbi za nju. Slovenački čovek — to je čovek nove Jugoslavije. sa jasnim, svetlim perspektivama izgradnje socijalizma.
Pisac stihova tvrđi »Življenje v tugi — bil je ves zaklad« — što se ne
| može reći za čoveka Slovenije, za čo-
veka Jugoslavije koji je do oslobođenja došao ne pogružen nekom mazohističkom tugom — nego nadljudskom borbom u surovim uslovima vladavine tankog sloja bogatih moćnika i svenarodnom oružanom borbom protiv okupatora i izdajnika.
Sasvim je mutno, na primer, gde živi pisac stihova, kad čitateljima
»Novog sveta« upućuje sledeću poruku: »Po zlobi, po nasilju — sejati V izobilju — čovečnost in lepoto — v zakrknjeno slepoto...«! ·
To su našem čoveku, našoj stvar– nosti i najdubljim i najsnažnijim osnovnim „tendencijama njenog razvitka — daleki, vrlo daleki i vrlo tuđi stihovi. I zato moraju biti i izražajno tako nemušti, tako siromašni, i zato uredništvo »Novog sveta« mora budno da vrši svoj veliki zadatak pravilnog, istinitog tumačenja našeg čoveka i našeg novog društva, ne samo kroz studije, članke, kritike i prikaze, nego i kroz sve beletrističke priloge.
I kroz poeziju koju objavljuje. radi nje, radi poezije, koja je sastavni deo velikog života našeg čoveka i naših narođa i koja zato mora da bude velika i u istinitosti i u sugestiv-
nosti. Č.M.
'vačkih vezilja.
i 0 i
BROJ 18
samo kontinuitet. A kako on shvaća taj kontinuitet vidi se iz »Bibliografskog pregleda hrvatskih i srpskih prijevoda iz poljske literature«, Na str, 248 nalazimo i ove stavke:
879. Prus Boleslaw, Anjelka, pr Julije
Benešić, Zagreb, 1943., Hrvatski izdavački bibliografski zavod, str. 235.
880. Samozvaniec Magdalena, Žena i muškarci, pr. Julije Benešić, Zagreb, 1943. Bpremnost, br. 83.
881. Tuwim Julian, Znanci — Posjeti Čudo s ovrhovoditeljem, pr. Julije Benešić, Zagreb, 1943. Spemnost, br. 85.
882. Mickiewicz Ađam, Spomonik Petra Velikoga, pr. Julije Benešić, Vnc, 1944. br. 3., str. 60—63 itd. itd. |
Ako već dolazi do toga đa saradnici· »Spremnosti« sudjeluju u našem kulturnom životu — konačno ljudi se mijenjaju — onda prije svega treba da uvide da je saradnja u »Spremno= sti« bila protunarodna i izdajnička rabota. Ali kad bismo u ovom konkretnom slučaju uložili najbolju volju da pokušamo povjerovati • u dobronamjernost — fo nam ipak ne bi bilo moguće. Jer niije moguće shvatiti da kod normalna čovjeka može postojati takva provalija neshvaćanja, uslijed kojega bi se ova teška uvreda nanesena i poljskom i našim narodima u to vrijeme nemilosrdno gaženom i Uništavanom tom istom čizmom kojoj saradnici »Spremnosti« služe, a protiv koje se oba naroda junački bore proglasila nekakvom kulturnom saradnjom. Da, za zdravi ljudski rnozak je zaista neshvatliivo da pljuvati u Obraz jugoslovenskim i poljškom bratskim narodima u najtežim danima njihove istorije (a saradnjia u koljačkom glasilu u najmaniu ruku je io!), može značiti rad na njihovom zbliženju. Toliko naivnima mi ih, dakle, ne može= mo držati. Ali ne možemo pretpostaviti ni to da oni vjeruju da će nekoga obmanuti prikazujući kako su i oni vršili koristan posao (u »Spremnosti«). Iz ovoga proizlazi ne samo jedna pretpostavka da saradnja u »Spremnosti« nije bila slučajna, nego i druga da se ovakvi ljudi nisu mnogo izmjenili ni do danas. Ali komu onda koristi ono što oni rađe danas, pogotovo kad je u pitanju jedan tako častan i odgovoran zadatak kao što je kulturna saradnja među slavenskim narodima? :
Marin FRANIČEVIĆ
U Lenjingradu jie otvorena izložba narodne umetnosti · Slovena
Neđavno je u Lenjingrađu otvorena velika izložba pod nazivom »Narodna umetnost Slovena«. U dvoranama itnografskog muzeja smešteno je oko šest hiljada predmeta. Izloženi su radovi slikara na drvetu iz oblasti Gorkog, rezbara Gucula, majstorske čipke žena Vologodske oblasti, VeZOVI srpskih, crnogorskih, bugarskih i sloNa izložbi se nalazi velika zbirka novih radova narodnih umetnika iz Paleha, sa motivima iz bajki i savremenog života. Izloženi su takođe tepisi, freske i raznovrsni omamenti istočnih, južnih i zapadnih Slovena.
Film o Bjelinskom
Pilm o V. G. Bjelinskom snima cen= tralni studio dokumentarnih filmova SSSR. U Penzi su snimljena mesta u kojima je boravio Bjelinski za vreme svog „gimnaziskog školovanja. Sada se vrše snimanja u Čembari, gde je veliki ruski kritičar proveo, svoje detinjstvo. MEĐU NJIMA
REHABILITACTJA IZDATNIKA
U jednom od poslednih brojeva naprednog pariskog nedeljnog lista »Les letters francaises« objavljeno je obaveštenje da je u Francuskoj osnovan »Počasni komitet za oslobođenje maršala Petena«. List dodaje da se, istovremeno, pojavio i jedan apel sa sličnim ciljem: da se pusti na slobodu rojalista i izdajnik naroda Šarl Moras (Charles Maurras). Tim povodom Mirambel piše u »Les lettres francaises«: »Puštanje na slobodu i rehabi= litacija Morasa to je povreda zdravog razuma; ono bi značilo nanošenje uvrede svima onima koji su izgubili živote za Francusku, pod režimom Višija i od strane tog režima. Neka se rehabilituju pravične stvari, ljudi dostojni. Ali rehabilitovati — 7zjuče Petena, danas Morasa, a sutra... Hitlera?« UDŽBENIK. ZA ZLOČINCE-POČETNIKE Neki Danijel PF. Ehern, bivši holivudski pisac scenarija, koji je osamnaest puta bio zatvaran zbog krađa, izdao je knjigu »Kako da se nekažnjeno izvrši ubistvo«. Prema podacima »Nju-Jork tajmsa« ovaj više nego originalan »udžbenik« rasturen je u Sjedinjenim Američkim Državama u više od 200.000 primeraka.
ZA ČIM TUGUJU HOLIVUDSKE FILMSKE ZVEZDE
Nedaleko od Holivuda, centra američke filmske industrije, nalazi se groblje koje nosi poetičan naziv: »Dolina pokoja«. Tu su sahranjeni majmuni, psi, mačke, papagaji..... Životinje i ptice, umotane u svilu, le= že u grobnicama, pod nadgrobnim pločama. Na tim pločicama ili spome= nicima blistaju lepo urezane, ganutljive reči, kojima ožalošćene filmske
Odgovorni urednik: Jovan Popović, Beograd, Francuska, broj ? — Štamparija »Borba«, Beograd, Dečanska 31,
M IR: 0 OT 7 a) 1)
zvezde izražavaju svoju beskrajnu tugu: »Dragi Uidi — naša kuća opustela je bez Tebe«, ili — »Uskoro ću se opet naći s tobom, draga moja Moli...
Jedan američki novinar piše đa je nad lešom jednog majmuna, na zahtev njegovog do groba ožalošćenog gospodara, izvršena pogrebna svečanost po svima pravilima rituala; pokojnikov gospodar sam je. svečano i” tužno, pevao crkvene pesme. .
Svemu *ome treba dodati još i ovaj detalj, karakterističan za »raj „Ameriku«: cena tih grobova za životinje
· penje se do 10.000 dolara!
APTON SINKLER — BEZ IZDAVAČA Američki list »Dejli vorker« (Daily Vorker) donosi vest da je Apton Sin-
'kler (Upton Sinclair) napisao roman
8 tezom protiv primene atomskog oružja. Ovo najnovije Sinklerovo delo odbila su đa objave izdavačka preduzeća u Sjedinjenim Američkim Drža= vama, Zbog toga je pisac bio prinuđen da ovaj roman objavi u sopstvenom izdanju. .
»DECA ĐAVOLA«
Načelnik Kju-Kluks-Klana u drža-= vi Tenesi (Sjedinjene Američke Države), Stouner. zatražio je od Kongresa da se Crnci službeno proglase »decom đavola«.
– —_I---- _ c_—.___________
UREDNICI:
Jovan Popović i Milan Deđinac een One aa aaa aio) PRETPLATA NA HNJIZEVNE NOVINE Za našu zemlju na 3 meseca 35 dinara, na 6, meseci 70 dinara i na gođinu đana
140 dinara. Za Inostranstvo: na 3 meseca 50 đinara, na 6 meseci 100 dinara i na gođinu dana 200 dinara, Broj čekovnog računa 1-9060049 Poštanski fah 61%
eee oo —=e—-——