Књижевне новине
~
—
BRANA |
· Susreti s Tončekom ·
(Nastavak sa treće strane)
figure u sadri, što je klečala uzdignuvši ruke, On je rađio intenzivno, tvrdokornom zagorskom upornošću, trašio je ! nalazio sebe, svoj vlastiti lični izraz, probijajuć' se iz prvotnih stili'zatorskih koncepcija u zdrav i sadr'Šajan realizam,
_ Razgovarali smo jednom u njegovom atelieru pored ostaloga i o tome, Kako se živi, To je bila jedna od neizbiežnih tema, jer problem življenja nij bio jednostavan i lak, Pogotovo ne za njega, koji je imao familiju, i kojemu su troškovi za materijal, modele i lijevanja odnosili najveći dio Wredstava. Izlagao je tada u Salonu nezavisnih i u Salonu francuskih umjetnika, ali diela još nije prođavao. Imao je međutim uspjeha kao dekorater: na internacionalnom natječaju za unutarnje uređenje jedne trgova” čke kuće u Londonu dobio je drugu nagradu.
'wU razgovoru o problemu življenja on mi je tada »otkrio« još jedno od svojih vrela za egzistenciju. Rađio je nacrte i osnove za — flaše, za parfemBke flaše velikih prođucenata mirisa kakvi bijahu Coty, Lanvin, Worth, a koji su za takve flaše povremeno raspisivali nagradne natječaje. Pokazao mi je par nacrta za te flaše i staklenke; bili su to fantastični romboidi, &feroiđi, presječeni kubusi, igra minera]nih ledđaca Po tim nacrtima izrađivali sa eksploatatori luksuza i mođnih kaprisa objekte u staklu različnih tonova i u brušenim kristalima evih mogućih dimenzija, od minijaturnih sštakalaca pa do posuđa od par litara, Taj BVOj pošao on je radio anonimno; tko bi od prolaznika kroz Rue de la Paix ili Paubourg Saint — Honor& mogao i slutiti, da su te boce po izlozima, pu ne najrafiniranijih mirisa, dielo nekog siromašnog seljačkog zagorskog dečka, Za njega je to bila igrarija i zabava, no on je i u taj obrtno-dekoraterski rad unosio mnogo duha i invencije, Od kojeg sretnog i spretnog domišljaja imao je osiguranu egzistenciju za mjesec-dva i za to vrijeme mogao da se preda samo svome stvaranju, 6vojoj skulpturi.
IV
Susretali smo se idućih đeset-petnaest godina u Zagrebu. Bili su to susreti letimični, kratki, na ulici i u kavani, susreti starih školskih drugova. Tonček je živio povučeno, on je radio, rađio sebi svojstvenim elanom, godine i godine bez pređaha.
U koliko sam ga manje susretao lično, u toliko sam više nailazio njegove rađove na izložbama, tako u Proljetnom salenu i u grupi »Zemlja«. Vidio sam njegove idejne skice za spomenilke i maketc za velike internacionalne konkurse. na kojima je odnosio prve nagrade, kao u Katovicama, Buenos Airesu i Tirani, Postepeno sam upoznao valjđa sve, što je on tih godina „stvorio, — biste, glave, figure, grupe, Ruđara, banjalučki spomenik Kočiću, spomenike Nišlijama, Zaječar– cima i Sumađincima u Kragujevcu, poprsja Radića i Raića.. No o tome
Mračna
|
su već pisali i pisat će dragi. "OvoBa je napisu svrha samo to, da sačuva nckoliko pođataka iz njegove biografije. ·
Zalazio sam često u dvorište ljevaonice Umjetničke akademije u gornjoj Tlici, Tamo su godinama «stajali oni njegovi gorostašiij spomenici— jahači i čekali da jednom budu negdje »svečano otkriveni«. Mislim, da Tončeku do toga nije bilo, ni najmanje stalo, On je oblikujući te jahače dao vehementan skulptorski napon muskuloznim konjskim stegnima i bedrima, na= petim tetivama, izbačenim kopitama 1 razjapljenim žvalama, doživio je da se njegova zamisao salije u broncu i da se pojavi konkretno i materijalno kao Djelo, i — pošao je dalje,
V
Posljednji susret. Prije par đana,
Tončekov atelier u Umjetničkoj akademiji, iz kojeg će se za koji tjedan preseliti u novu svoju majstorsku radionicu, što mu je daje Narod, prava je gliptoteka njegovih radova, Tu dominiraju odljevi kumrovečkog spomenika maršalu Titu, tu stoji novo portretno poprsje Moše Pijade, nekoliko fragmenata s likovima boraca, a u sre dini, na postamentu još od sasvim svježe sivkaste gl:ne, upravo raste i rađa se u ppistori novo njegovo dje” lo: veliki Ženski akt u naravnoj veličini, priklonjene glave, sa zatvorenim gestama ruku. Možda je to najljepši, najpotpuniji, &kulptorski najgadržajniji ženski lik, što ga je on do danas modđelirao.
Promatrao sam ga kratko, prekratko, no taj me je lik pratio danima kao vizija, kao rijedđak, rijeđak doživljaj. Tražio sam usporedbu, formulaciju, opis, kako da ga izrazim #am sebi i za sebe, I pričinilo mi se da bih mogao reći ovako: ustala je u NovoJ kapeli firentinskog San Lorenza ona Buonar– rotijeva Noć, što se poluležeći nadvila nad &arkofagom Giuliana dei Medici, — ustala je u svoj punoći &voje gole ljepote, priklonila glavu ma lijevo 1 k njoj podigla lijevu ruku, a desnu 6 otvorenim dlanom spustila niz bedro... Ne, neka nitko ne misli, da je to usporedba, To je samo asocijacija.
; VI
Za koji dan bit će Tončeku pedesefa, '
Daleko je iza njega ostalo muhkotrpno djetinjstvo, đačka gladovanja, gorko školovanje u neimaštini i oskudici, pješačenje po zagorskim prašnim cestama, rabotanje u akademiji, Coty= jeve {laše i borba #a samim sobom i mizernim prilikama u onom kolopletu našeg predratnog likovnog zbivanja, Nekadašnji Tonček Zagorec danas je akademik i majstor-kipar Antun Augustinčić, To nisu prazni, zvučni naslovi, njihov je sadržaj rad, djelo, plod, stvaranje — stvaran je što pobjedničkim pulsom živi i u novom njegovom Ženskom alttu, koji će naskoro, izliven u bronci, zablistati svom punoćom stvaralačke zrelosti i svim bogatstvom kiparške ljepote.
Slavko BATUŠTO
RO? PBSOPISE | ||570)0)E
JETA E RE
broji 1—2, april 1950 aaa
Izašao je prvi ovogodišnji dvobroj književnog časopisa na šiptarskom jeziku »Jeta e re«; sa njim »Jeta e re« ulazi u drugu gođinu svoga izlaženja. Na 132 strane teksta, sa relativno dobro odabranim i sređenim materijalom, on zaista potvrđuje da je ređakcija znala da koristi stečena iskustva — da oko sebe okupi širok krug saradnika, trudbenika na polju književnosti i kulture.
Na uvodnom delu — povođom 80godišnjice rođenja „velikog Lemjina — objavljena su dva članka: »Lenjin i književnost« od V. R. Ščerbine i »Šta se Lenjinu dopadalo iz lepe kmjiževnostie od N. K. Krupske. Lenjinoyi pogledi na književnost, njegova visoka ocena da je književnost »najodgovorniji sektor partijskog rada«, »deo opšte stvari proletarijata« — jasno go“ vore šta je Lenjin mislio o književnosti i književnom stvaranju, U dobrom prevodu M. Murteza — ovi će članci mnogo doprineti daljem rasvetljavanju problema književnosti, tendencije i partijnosti, problema koji se, već pri prvim koracima naše mlađe šiptarW6ke književnosti, nameću svom oštri“ nom. .
Zatim, časopis donosi — iz materija la sa Drugog kongresa književnika Jugoslavije — referat Č. Minđerovića » O razvitku i zadacima naše književno” Bti«, a u članku »Povodom referata o manjinskoj literaturi« — Sat Nokšići nešto opširnije komentariše referat M. Leskovca na Drugom kongresu kmnjiževnika Jugoslavije,
J uspeloj pesmi »Legenda Trepče« — koja je dobila drugu nagrađu na
· književnom konkursu Saveza KPD za Kosmet — Mark Krasnići prikazuje ovaj rudnik-gigamt i ljude u njemu, prirodu i ljude koji se neprestano menjaju — gde do juče porobljeni, izra» bljivani Šemsi Sulejmani, postaje višestruki udarnik ,cenjen i poštovam kao &lobođan čovek i Šiptar, koji evim snagama učestvuje u stvaranju boljeg, pocijalističkog društva,
- Sitki Imami — prikazuje, na weoma prost, anegđotičan način, ma” binacije derviša i praznoverje naro. da: nad rakom crkmutog „derviševog magarca (koji je uginuo pod teretom »poklona« koje je derviš napabirčio po selima pišući hamajlije), podižu obmanjeni seljaci turbe (sveti grob) koje uskoro postaje »udotvorno« za bolesne i nevoljne — dok se tekija (bogomolja), izgrađena do turbeta. pretvara u raj za one koji su naučili da žive
na neznanju i naivnosti narođa, Priča obiluje humorom i napisana je sa dosta smisla.
Mehmet Đevori je, u podužoj i manje uspeloj pripovetci »Narodni učitelj«, pokušao da prikaže tip novog, narodnog prosvetitelja, koji po završenoj školi dobrovoljno ide u najzabitnije selo da pomogne svome zaostalom narodu, i u napornom dvogodišnjem rađu uspeva da preobrazi ovaj kraj. No, iako je tematika dosta đobro izabrana — M, Đevori još ne vlada veštinom pisanja: kod njega ima dosta nepotrebne opširnositi, uopštavanja i idealizacije. Trebaće još da savlada izve. sne osnovne elemente dobrog, znalačkog pripoveđanja,
Članak slikara N. Gsaovca »O dekorativnoj narođnoj umetnosti na Kosovu i Metohiji« (izvod iz istoimenog autorovog „pređavamja), daje ukratko istoriski pregled dekorativne umetnosti kroz vekove i razne uticaje koji se naročito živo prepliću na Kosmetu. Prelazeći na današnje stanje dekorativne narodne umetnosti Kosova i Metohije, on izjavljuje: »Možemo &lobod-
no reći da je Kosovo i Metohija po avojoj dekorativnoj narodnoj umetno- · Bti pravo bogatstvo i najimteresanini-
ji kraj naše zemlje« — i apelira da se posveti dostojna pažnja izučavanju ove umetnosti,
Časopis dalje donosi pesme J. V.
Gete-a i Š. Petefi-a (pesme i prozu), a iz jugoslovenske „književnosti članak Sat Nokšića — »France Prešern«, kao i prevod pesme »Zdravica« ođ Prešerna. Od najštarijih šiptarskih kmjiževnika obrađen je K. Kristoforiđi — rodonačelnik šiptarske umetničke proze,
U delu — pokušaji mlađih, objavljene su pesme S, Đure, E. Djerčeka i K, Beriše kao i jedna prozna slika od P, Sinele, a od najmlađih pesme — H. Care i G. Zajmi-a. Mlađima treba poavetiti mnogo više pažnje nego do sada. Pesma S. Đure pati od uopštavanja, apgtralkimosti — bežanja u više Wfere. Prozna slika PF, Sinele je, isto tako ble da, beživoima,–
Folklor je bogato zastupljen, a do” neta je i jedna zabeležena narodna pesma,
U hronici, koja bi mogla da bude daleko raznovrsnija, domet je pođuži članak R. Kelmendi-a »O kulturnoumetničkoj delatnosti«, kao i nekoliko drugih beležaka iz kulturmo-prosvet“ nog i umetničkog života. Članak »O repertoaru 1 jeziku na eceni«, iznosi izvesne 6labošti Šiptarskog oblasnog pozorišta i ukazuje na njihovo rešenje,
· ni o
Zaviđim ti kćeri moja mala, neću zavist radošću da skrivam ja te gledam, ti se zatrčala, i Ja s tobom u talasu plivam,
Sađ si pena u bisernoj reci
koju dečji uzburkuju vali,
sad si cvetak. radost drugoj deci, drugovi te pozđravljaju mali,
Sad si i loptom devojčica plava, rasule se kratke pletenice,
lopta veća nego dečja glava, rumen sreće prelila ti lice,
Sad si ona devojčica mala
sa maketom budućih palata, sa šinama koje obasjava
dan sunčani, vođopadom zlata,
Zavidim ti. kćeri moja mala, ja sam bi! skriven cvet u travi, bez sunca sam teško ojačala, ti na suncu tek pupoljčić plavi,
Još ti nije kosica narasla ı. svilene dečje pletenice, da ti trake crvene upletem, da ti ognjem obasjaju lice,
Želela sam te trakc u kosi i haljinu što na suncu sija, morala je uvek đa se nosi od nekoga haljina starija,
Želela šam lutku poveliku
da joj mogu sašiti odelo,
i ltke sam, zaželjene, sliku pronosila kroz detinjstvo celo.
Pred izlogom 8 igračkama dečjim stajali smo dugo ja i majka,
njoj kako je tek na duši bilo
da gledamo uvek iz prikrajka,
Srce u očima
A kad mi je lutka bila data, otkinuta od usta za mene, devojčici, lutka umiljata
već je samu bila uspomena,
U životu lutku sam prerasla, želje moje već su druge bile, tuđe mi je bilo njeno lice,
njena nova haljina od savile..,
Ni ja tebi sve ne mogu đati, što bih htela, sve ono što želim, al znam da ćeš čvršće nogom stati nego mati, i ja se veselim, · * *
Misli uđe, A povorka Majska teče dalje, da 1 kći prođe moja? Još je mala, gleda e prikrajka, u naručju, šarenilo boja.
Gleđa sa mnom, a meni se činl, to je ona u haljini plavoj,
ili ona mala u belini
na zastavi dečjoj, lepršavoj,
na zastavi, lik dečji vijori, 1 pevuši lepršanjem tkanja, i obraz mu od zastave gori, i smeje se, od dečjeg smejanja,
Koliko je lepote i sklađa, svoje male zenice raširi, nije ovo nekakva parada, lete deca. šareni leptiri,
gledaj kako ulicama hode, knjige veće nego mali đaci,
i brođovi dečjim dlanom brođe cvet iz ruke na povorku baci,
hodi bliže, hodi više gore,
sve da vidiš, i eve da upamtiš, pa kađa ti sve snage zazore
ko dan ovaj suncem, da zaplamtiš.
Mira ALEČKOVIĆ
MUZIČKA REVIJA
Posle oslobođenja činjemi su veliki mapori da se učvrste i razviju pojedini stručni muzički časopisi 1 novine, najčešće organi republičkih udruženja kompozitora ili reprođuktivnih umeflmika, Tako u Srbiji imamo časopis »Muzika« dok su u Zagrebu u foku tri godine izlazile zanimljive i sadrž-jne »Muzičke novine«,
Međutim iz raznih objektivnih, tehničkih, ali i subjektivnih razloga, (jer uređništva imaju velike poteškoće oko okupljanr potrebnog broja saradnika itd.) ti su časopisi ili sasvim prestali da izlaze (Muzičke novine) ili se vrlo sporo razvijaju. Pri tome napominjemo da ti časopisi, s obzirom na svoj sadržaj, nisu bili samo ođ interesa za stručnjake, već su mogli da zainteresuju i šire slojeve ljudi, U tom pogledu primer su zagrebačke »Muzičke novine«, e su uspele đa objave veliki broj sažetih članaka iz raznih oblasti muzičke teorije i prakse, kao i đa prate i komentariču savremene događaje iz muzičkog života, Slično vređi i za časopis »Muzika« koji je objavio nekoliko zamimljivih članaka većeg obima.
Zagrebački časopis »Muzička revija«, koji je od ove godine počeo izlaziti je organ u aruženja kompozitora i Udruženja reproduktivnih muzičkih umetnika „Hrvatske, On pretstavlja, đakle, ponovljeni polcušaj zagrebačkih umetnika da osnuju 1 uvedu jedan važam stručmi muzički časopis. Na taj način se u Hrvatskoj popunjava osetna praznina u stručnoj literaturi, koja je nastala posle prestanka izlažemja »Muzičlcih novina«. Ovoga puta tehnička oprema časopisa je neuporedivo bolja od opreme »Muzičicih novina«, a i sam sadržaj pokazuje da su se pravilno koristila iskustva iz rada ranijih č ove Vrste,
Ono što odmah pada u oči, već pri prelistavanju oga broja, jeste, da su saradnici u pisu većim delom oni isti naši muzikolozi, kompozitori i reprodulktivci koji su činili saradničku olcosnicu i u »Muzičkim ·novinama«: „Josip Amdrejs (ka) urednik), Perdo Pomikalo, Ivo Kirigim, Slavko Zlatić i dr., što pokazuje da se pokretači ovoga časopisa nisu „pokolebali neuspehom raniih pokušaja.
Broj saradnika koji su dali svoje priloge u prvom broju nije veliki ali je zato objavljeno dosta raznovrsnog maferijala. Što e najvažnije, najveći deo časopisa Dposveem je alttuelnim problemima razvoja mu-– zike u republici Hrvatskoj, kao i u celoj Jugoslaviji, a u bogatom feljtonu sakupljene su vesti i beleške iz ostalih republika a iz inostranstva. Ovakav raspored materijala znači izvesnu težmju, pa i znatnu realizaciju te težnje, da se umutar naših stručnih muzičkih časopisa izvrši preoriJenTaSNa u smislu većeg posvećivamja panje komkretnim problemima razvoja mašeg muzičkog života, Ovo se primećuje na a S. stramici časopisa, U najvećem broju ob uvljenih člamaka tretiraju se smelo i otvoreno upravo ti, konkreini, „problemi muzičke svakidašnjice u Narodnoj Republici Hrvatskoj, to jest naročita pažnja posvećuje se najvažhijem delu takvog jedđnog časopisa: muzičkoj kritici,
. Sta više, ovom važnom problemu našeg muzičkog života, stručnoj muzičkoj ritici, posvećuje jedan od članova uredništva, k tor Ivo Kirigin, jedan dobar, sašet i sadržajan članak. U njemu autor najpra konstatuje jednu anomaliju u muzi-
šivotu Hrvatske, a posebno Zagreba: nasuprot visokom nivou izvođačke i produktivne muzike, nedostatak stručne kKritike koja bi u javnosti komentarisala dostignuća ovih dvaju područja muzičke delatnosti. Zatim on razrađuje pitanje uloge, suštine i karaktera muzičke Kritike u 8sOci :lističkoj zemlji, njenog konstruktivnog rađa ma raščišćavanju osnovnih pojmova u vezi Ba delatnošću kompozitora i reproduktivnih umetmilca, U članku je naglašeno da je zadatak muzičke Kritike me samo da pomaže razvitak umefnika već i da pruži »pomoć i putokaz publici, ja posjeduje priredbe... kal:o bi se pravilnim putem usmenilo primanje muzike od strane publike«. 8 tim u vezi govoni se u člamicu o pitanju' {dejnosti 1 sadržajnosti mašeg muzičkog stvaralaštva, konstrukciji programa naših koncerata itd, ·
Naročito Je značajno u ovom člankm što se muzička Kkritlka me posmatra kao izraz n 8 službemog stava prema umetniku ved samo kao težnja i potreba življe izCad Koda aj mišljenja Bvetljavanja imova putem tivnih, primcipijelmih i stručnih mišljenja. Zato se ma kraju članka naglašava potreba reagovanja na mepravilnu kritiku opravdanijom Kmitikom na Kriltiku, »pa će se na taj mačim omogućiti sve Kkvalitativniji razvitak naše muzičke kKritike«. Najzad se ma-
ne. koji su pofpisani imleijalima »I, Ka, »S. B.«, i oni le je dao zagreba emt Slavko Zlatić odlikuju se
ošću i ma “u a, kađa je to potrebno, | oštrinom. Ove odlike Kritike
Baradnilca »Muzičke mrevij uvek u našoj javnosti bile dovoljno megovane; na= Bi Kirdfičari i u drugim
ma wmemlje ponekad su zaboravili đa konstruikktiivnost kritike me leži samo u mjenoj »blagonailklonosti« prema izvođaču (kako se to nekađ tumači), već pre svega u objektivmosti, primcipijelnosti i poštenju predđ muzičkom Javnošću, koju kritika i stručna
kulturnim centri= \
polemika treba da orijentišu u pitanjima ove umetnosti. Zato, premda je, tu i tamo, još opterećena suviše dugom integralnom analizom jizvođenih dela, ovakva Kritika, kakvu pokreće »Muzička revija«, značiće, ako se buđe dosledno „sprovodila, važam stimulus za đalji razvoj maše muzičke umetnosti. Poređ ovih članaka posvećenih muzičkoj kritlel, i samih Kritika, časopis objavljuje u svom glavnom đelu još tri važna članka: »Muzika i današnja „stvamost« iz pera Perde Pomikala: »O razvojnim fazama naše masovne pjesme« od Marijana Burića ı prevod „prvog đela članka K. Antarove »Razgovoni K. S. Stanislavskog« — u vezi sa operskom glumom i režijom. Ođ posebnog je interesa rubrika »Rad stručnih udruženja« sa člancima o rađu Udruženja kompozitora Hrvatske 1 o radu i zadacima Udruženja reprođuktivnih umjetnika Hrvatske, Članak Ferđe Pomilcala govori o promenjenom odmosm društva, „odnosmo države prema umetniku u našoj socijalističkoj zemlji, a naročito o formama javnog priznanja narodme vlasti umetnicima za njihovo sudelovanje u izgradnji „socijalizma, Isto tal govori se i o brizi prema umetnicima u vezi sa podizanjem njihovog životnog standarda. Posebno su objavljene nagrade koje je Vlađa FNRJ dodelila istaknutim pretstavnicima naše muzičke kulture i tim povođom domesene su izjave nekoliko zagrebačkih umetnika. U svojoj izJavi Fridrih Caum, dirigent Državnog simfoniskog orkestra u Zagrebu kaže: »Novi život koji se sada stvara u Jugosldviji zahvatio je i mene kao Nijemca, i izgrađivanje toga života neobično me uzbuđuje... U izgrađivanju socijalizma, kad se elektrifikacija, industrijalizacija 1 izgradnja brojnih i ogromnih hidrocemtrala, velikih i malih ftvomičkih objekata itd., postavlja logično u prvi plan, čovjek bi pomislio, đa se život na kultumom polju neće moći razvijati istim tempom. Međutim, snažan vitalitet, upravo ogromna energija 1 zalaganje jugoslovenskih marođa pridonijeli su đa se i na kulturnom polju Jugoslavija iz dana u đan sve više diže. U takvoj sretnoj situaciji muzici se naravski posvećuje najveća pažnja, · nove mam mase pridđolaze u koncerine đvorane i kazališta, U đaljnoj perspektivi ja vidim đa će u Jugoslaviji cvasti neobično bujan kulturni život. Stoga Bam zavolio ovu socijalističku zemlju
ao svoju rođemm i namjeravam da joj sve svoje sile 1 dalje stavim posve ma raspolagamje«. Zanimljiv Je i članak Marijana Burića kao novi prilog diskusiti o prirođi i sadržajnoBti maših masovmih pesama, Autor s pravom traži uzroke dobrim ı lošim sfrana= ma naše Bavrememe masovne pesme u ma-– sovnim pesmama međunarodnog revolucionamog proletarijata i iz naše marodmooslobođilačke borbe. On ističe da je za stvaanje imspirisane i polete masovne pesme neophodma politička i iđeološka zrelost pemika i kompozitora, Ovo je potkrepljeno citatima i amalizom uspelih pesama međumarodnog revolucionarnog proletanijata i naših partizanskih pesama, M&coje i. đanas dmaju veliku umetničku vrednost, jer nas pokreću na akciju. „Tretirani su takođe problemi odnosa teksta i muzike, kao i zabavne i lake muzike, zasnovane na alttıelnim tekstovima iz izgradnje sela i grada. Pored, u većini tačnih i đuhovitih Zzapažanja o prirođi odnosa kompozitora prema masovnoj per”ii, malazi se i jedna misao za koju mislimo dđa može đovesfi i do krivih, mehaničkih zaključaka: »R-omponiranje isključivo instrumentalnih forma (na što se uglavnom «ograničavaju neki naši kompozitori) u tz. »apsolutnu muziku«, najčešće znači opasnost bježanja od žive stvar nosti, bježanja u apstraktnost, u subje&tivizam, znači stvaranje mogućnosti da se upadne u formalizam, u zanatsko žongliranje, u artizam. Pjesma, tekst, aktuaelna tematika to je gotovo nespojivo s formalizmom (kunrziv maš). Zato su izvesne tendencije da se u višim muzičkim školama zanemari rad stuđenata na komponiranju pjesama na zađani tekst nepeđagoške i neumjesne., A takovih štetnih tendđemcija ima«.
Ovo nam se čini jednostranim tumačenjem instrumentalne muzike, čak i kad se uzmu u obzir ublažujuće reči: uglavnom, najčešće, gotovo ili čisto peđagoški karakter OVO zaključka. Zar u nekom sredstvu muzičkog izražavanja možemo na161 na game formalizma? I zar je postoja-· nje aktuelnog teksta dovoljna garancija da nećemo upasti u formalizam? Ovo možđa nije tačne ni sa peđagočke tačke, Ako je pisamje vokalnih kompozicija potreba i sredstvo pravilnog samorazvoja kompozitora, ono ipak nije bitan uslov njegovog formiranja, kao samostalne umetničke individualnosti. U člancima o rađu Udđružemja kompozitora Hrvatske i o rađu Udruženja reprodđuktivnih mrzičlih umjetnika Hrvatske dat je, ukratko, istorijat delovanja tih udruženja, izneti problemi sa kojima su se oni sretali, Oba člamka imaju karakter opštih prikaza i u njima misu navođeni ođiomoci iz zapisnika sa sednica, tako da nam nije 1lustrovan sam interni život tih udruženja, No ipak, oba su članka dovoljno obimna i studiozna da mam jasno ogvetljavaju sliku ideološko-političkog, stvaralačkog 1 orgamizaclonog rađa udruženja.
D. PLAVBA — A. OBRADOVIC
3.
-
Witar "
Izložba o radu Narodnog
kazoališta
Narodno kazalište u novoslobođenoj Rijeci počinje ša svojim rađom 26 oktobra 1946 premijerom Gundulićeve »Dubravke«, Ranije, u vrijeme dok je Rij.ka kao »corpus separatum« bila pripojena »kruni sv, Stjepana«, i kasnije, poslije 1918 kad je anektirana fašističkoj Italiji, Rijeka nije imala svoje stalno kazalište, nego su u njoj povremeno gostovale razne dramske i operne frupe (»stagioni«), većinom iz Italije. Tek &a Narodnim kazalištem, osnovanim poslije oslobođenja, Rijeka dobiva svoj stalni teatar, ·
Historija riječkog kazališta prikaza”
na je na izložbi, koju je u čast izbora
od 26 marta priredila uprava kazališta u zajednici sa sindikalnom podružnicom, Za taj historijat od naročitog je značaja period Ivana Zajca, koji je kroz osam godina (od 1855—1863 god.) bio direktor opere na Rijeci, Mađa pod tuđinskom vlašću i pod stranim kulturmim utjecajem, pravi karalkter Rijeke izbija i u tim teškim danima njene prošlosti. Tako se na izložbi mogu vidjeti telegrami koje šu riječki Hrvati, studenti i ostali rođoljubi uputili Zajcu kađ je već bio direktor opere u Zagrebu i slavio svoj jubilej. Izlošen je i krsni list Ivana Zajca, pisan na talijanskom jeziku, ali sa konstatacijom da je Ivan Zajc »rođen na Rijeci, u Hrvatskoj«, Značajam za političku i kultumu historiju građa Rijeke je i Jedan izvadak iz zapisnika stare, nenarodne Mkazališne uprave, u kome jedan član uprave profestira, što je sa vijenca koji su riječki Hrvati poklonili poznatom talijanskom glumcu Ermete Noveli prilikom njegovog gEostovanja na Rijeci, &kinut hrvatski natpis, |
Tako je bilo ranije. Međutim se već za vrijeme narodmooslobodilačke borbe sWtvaraju osnovi za novo, Narodno kazalište na Rijeci, U nizu izloženih fotografija, rekvizita, plakata, redateljskih knjiga, oružja itd, prikazan je rad kazališnih družina »Otokar Keršovani« | »Ivan Goran-Kovačić«, koje su formirane ma oslobođenoj teritoriji i od čijih je članova, poređ ostalih, formiran prvi ansambl Narodnog kazališta na Rijeci,
Narodno kazalište na Rijeci ubraja se među naša najveća Rkazališta, jer
na
ored hrvatske drame, OpeTe i bal a njemu djeluje i talijanska dr, la koja je neđavno. sa lijepim ušpjehom gostovala u Zagrebu.
Od svog osnivanja, tj. od 26 oktobra 1946 godine, do polovice marta o, E. Narodno kazalište na Rijeci! dalo je;
Hrvatska drama 33 premijere od ko. jih 16 djela domaćih autora, talijanska drama 20 premijera Sa 2 domaća autora (Branislav Nušić i Pietro Rismondo), opera 17 premijera od kojih 3 opere domaćih autora, balet dvije samostalne premijere pored rađa wu operi,
Narodno kazalište na Rijeci iđe u red onih kazališta u zemlji, koja su dala najveći broj gostovanja. To je i ra. zumljivo, ako se uzme u obzir da ono djeluje na terenu koji je vjekovima bio pođ ukhjecajem jedne strane kul ture, a gotovo četvrt vijeka u fašistis. čkom ropstvu, da dakle na njemu leži veliki pionirski zađatak upoznavanja narodnih maša &a tekovinama naše kulture, naših umjetničkih ostvarenja, pa i eamog jezika koji je bio zabranjen kroz dvadeset i pet godina, Po« ređ toga, članovi Narodnog kazališta na Rijeci učestvuju u keulturnmo<pro= svjetnom životu i rađu, ne samo grada Rijeke, nego i oblasti, kao pedđagozi, redđatelji, rukovodioci dramskih stuđija i kurseva, pa i na taj način pridonose kulturnom uzdizanju narod. nih masa, ı
Najzad, Narodno kazalište na Rijeci dieluje u prvoj pomorskoj luci FNRJ, ono b dakle u punom smislu riječi trebalo đa bude reprezentativan tea• tar, ne manje od ostalih prvih kazališta u zemlji, kako u pogleđu umjet= ničkih, tako i u pogledu scenskih o• stvarenja U tom pogledu ulažu 8e od ftrzne kolektiva i uprave, a naročito i od etrane narodnih vlasti veliki napori đa se od Narodnog kazališta na Rijeci stvori zaista jedmo reprezenta= tivno kazalište i da mu se omogući da izvrši svoj veliki pionirski zadatak na kulturnom uzdizanju narodnih masa u Riječkoj oblasti,
I izložba o rađu Narodnog kazali šta na Rijeci govori o djelovanju ovog mlađog kolektiva mnogo 1 ubjedljivo,
N. N.
Božena Vilhar: Devojčica za, klavirom
---—--•x—---——–— 1 — (ČZč_- | —_ _________ ___ ___ __ ___
KULTURNE VESTI
SLOVENACRKO NARODNO POZORIŠTE IZ TRSTA GOSTUJE U SLOVENIJI
Ansambl Slovenačkog pozorišta iz "Trsta, koji se nalazi na gostovanju u Sloveniji, prikazao je u dvorani Narodnog pozorišta u Ljubljani svoju prvu pretstavu — komad »Unosno mesto« ođ Ostrovskog. Ljubljan= ska publika ođuševljeno je pozdravila svoje tršćanske goste,
Blovensko narodno „pozorište iz Trsta nalazi se sada u svojoj petoj sezoni, Ono nastavlja trađicije slovenačke kulture u Trstu uprkos teškim uslovima za rad. U prošloj sezoni pozorište je izvelo 8 premijera, a u ovoj, pored komada »Unosno mesto« pripremilo Je i »Snežanu« od Pavela Golije, »Sumnjivo lice« ođ Branislava Nušića i »Male lisice« od Lilijan Helman.
Slovenačko narodno „pozorište iz "Trsta gostovalo je i u Mariboru.
*
IZLOZBA RNJIGA GRADSKE KNJIZNICH U ZAGREBU
U okviru »Tjedna prosvjete i MWulture« svečano je otvorena 10 ov. mJ. izložba knjiga u prostorijama Gradske knjižnice u Zagrebu. Pored velikog broja knjiga iz domaće i strane beletristike, kao i iz svih grana nauke, izloženi su 1 razni grafikoni, koji prikazuju porast članstva Gradske knjižnice kroz protekle tri godine, zatim statistički pregled knjiga, koje posjeduje kniižnica, a koji danas dostiže 100.000 wvemaka, Za izložbu vlada veliki imteres.
U prostorijama knjižnice održano je 11 o. mj. literarno veče, posvećeno Augustu Cesarcu. O rađu tog istaknutog hrvatskog književnika govorio je prof, Vioe Zaninović, a član Hrvatskog narodnog ikazališta Vlasta Drijak čitala Je ođiomke iz njegovih djela, ;
*.
KNJIŽEVNE VECBRI MLADIH Pr TURSKN MANMINB U BREOPLJO O |
Neđavno je pri hkulturnmo-umetnič: đruštvu turske nacionalne manjine u Bea plju »Jeni Jol« (»Novi živote) formirana sekcija mladih turskih pisaca. Sekcija broji 25 članova — književnih početnika iz Bkoplja i unutrašnjesti NR Makedonije. Još u samom početku svoga Tada ona je razvila živu aktivnost, odi avajući redovno sastanke ma kojima mladi Disci čitaju svoje „radove i diskutuju ty
N. M.
Na prvom književnom večeru prošlog meseca, čitali su svoje altha ea 8 kri Ramo i Nedžat Zekeri, a Mustafa Karahasan »Priču o feredži«, Početico)
—k:—N”.
O Odgovorni urednik: Jovan Popović, Beograd, Pranouska broj 1 == Btamparija »Borba« Beograd, Karđeljeva 31,
održano je drugo književno veče uz tuče šće Šukri Rama, Iljami Rifata, Envera TU- . sku, Zarife Emin, Šerafedina Nebi i Ševki
Mahmuda, koji su čitali svoje pesme, Ba.
Mustafa Karahasan je pročitao odlomak iz d
romana »Adilovi prvi podvizi«. Publika je toplo pozdravila ova prva istupanja mladih pisaca turske manjine.
. BIBLIOGRAFIJA
treca NECNarZA
Vladimir Vidrić: Pjesme, priredio Dra-
tin 'radijanović, ilustracije Fedora Val-
· Izdanje »Zore« državnog „izdavačkog pođuzeća Hrvatske, Zagreb 1950, latinicom, Str. 85, cena 18 din.
Andrija Čubranović: dJeđupka, poema, priredio Mihovil Kombol1, ilustracije Fedora Vaića. Izdanje »Zore«, državnog izdavačkog poduzeća Hrvatske, Zagreb 150, latinicom, str. 53, cena 16 din.
Marin Držić: Novela od Btanca, priređio Mihovil Kombom, ilustracije Feđora Vaića, Izdanje »Zore«, državnog izdavačkog poduzeća Hrvatske, Zagreb 1950, latinicom, str.
43, cena 13 dim. Gottfried Keller: „Odđjeća čini čovjeka, Dreveo sa nemačkog Vladimir Kovačić. Tzdanje »Zore«, državnog izdavačkog podđuzeća Hrvatske, Zagreb 1950, latinicorn, str, 80, GOO 15 IO: uard Bagricki: Pjesma o Opanasu, pre veo Grigor Vitez, Izđanje »Zor “ državnog izdavačkog poduzeća Hrvatske, Zagreb 1950, latinicom, str. 59, cena 21 din.
W. Shakespeare: Mamlet sa engleskog” preveo dr. Milam Bogdanović, ĆRSOVOpNi Torbarina. Izdanje Matice hrvatske, Zagreb 1950, latinicom, str. 251, cema 43 din.
W. Shakespeare: Otelo, sa engleskog pre veo dr. Milan Bogdanović. Izdanje Matice hrvatske, Zagreb 1950, drugo izđanje, latinicom, str, 193, cena 36 din,
H. Shakespeare: Kralj Lear, sa engleskog
reveo Milan Bogdanović. Izdanje Matice
Tvatske, Zagreb 1950, drugo izdanje, latinicom, str. 198, cena 38 din.
W. Bhakespeare: Romeo i Julija, sa engleskog preveo dr. Milan Bogdanović, T> danje Matice hrvatske, Zagreb 1950, đrugo izdanje, latinicom, atr. 179, cema 38 đin,
Redakcioni odbor
Jovan Popović, Ceđomir Minderović, Marijan | Jurković, van Potrš, Vjekoslav Kaleb, Isak Samokovlija, Janko OĐomović | Dmitar Mitrev
eee
PRETPLATA: ZA KNJIZEVNE NOVIM na MAŠU zemlju na 3 meseca 35 dinara, a 8 mem, 1 dinar. ! ny gođinn dana BEE 340 dinara,
i dO OBtranstvo: na ı meseomz 50 dinar, na 6 meseci 100 dinara i na godinu danš 20 dinara,
Itukopisi se ne vraćaju,
Broj čekovnog računa 101-9060378
Moštanski fah 617