Књижевне новине

Kralke vesli iz inoviransiva

De Pizis: Portre kn,iževnice Molete

NAGRAD,A RIMA ZA SLIKARSTVO 1951 GODINE 5

Prvu nagradu Rima za slikarstVO za 1951 godinu dobio je poznati italijanski slikar De Pizis za portret francuske spisateljice Kolet, koji potseća na pompejanske freBke. Druga nagrađa dođeljena je Menciju za jednu kompoziciju, a treća Vitoriniju za jednu figuru, Kritika je sa zadovoljstvom primila izbor De Pizisa za prvu nagrađu, ali za ostale dve magrađe je povela polemiku i istakla da su radovi Melija, Levija i Saetija bilj mnogo bolji i da je n]ima trebalo dati ostale nagrade. Pored toga dodeljetno je još sedam magrada.

Sve nagrađene slike, kao i slike ostalih učesnika na konkursu za Nagradu Rima, izložene su u Palati Barberini u Rimu,

BAGALOVE ILUSTRACIJE ZA »HILJADU I JEDNU NOC«

U Galeriji Beri u Parizu izloženo je 12 litografija u boji Marka Šagala. To su ustvari ilustracije jednog retkog izdanja četiri priče iz Hiljadđu i jedne noći, koje je objavlieno u Americi 1940 godine u izdanju Panteon u ogramičenom broju primeraka (90), Kritixa kaže za te ilustracile da su vanredme po svojol orilentalnoj fantaziji i svojim narančastim, zelenim i plavim bojama. ,

| i | |

i

SMRT DZONA ERSKAJNA

U Njujorku je 2 juna umro Džon MBErSskajn, američki pesnik, romanopisac, istoirričar i kritičar. On se rodio 5 oktobra 1879. Javnost ga je upoznala 1925 &ao satiričara po romanu »Privatni život Trojanske Jelene«, U istom duhu je zatim napisao i knjige »Adđam i Eva« i »Penelopin čovek«.

Erskajn je bio član Nacionalnog instituta za umetnost i književnost, pretsednik Američkog udruženja pesnika i triput je bio „izabran za pretsednika ·„njujorškog Kluba autora.

Poslednja njegova dela »Uspomene izvemnih ljudđi« (1947), »Moj učiteljski život« (1949) i »Moj život u muzici« (1950) imaju karakter autobiografije,

FILM »PUT NADE« OD ĐERMIJA

Ovogodišnja Nagrađa Rima za film dođeljena je mladom italijanskom režiseru Pijetru Đermi za njegov film »Put nade«, za koji se kaže u obrazloženju da je »delo dramatične sadržine i duboke humanosti«,

Kritika adobrava izbor žirija i ističe da je Đermi jedan od najboljih italijanskih režisera i da njegovi filmovi ukazuju na široke perspektive italijanske iinematografije. CELOKUPNA DELA DAVIDA RIKARDA

Kembridž Juniversiti Pres počinje idučeg meseca sa izdavanjem celokupnih dela poznatog liberalnog ekonomiste Davida RiRanda. Ovo'izdanje, u 11 knjiga, biće najpotpunije izdanje dela i prepiske Rikarda. Tu će biti štampana i pisma „Rikardova Džems Milnu, koja su pronađena 1943, kao ad mnogo drugih dosad još neobjavljenih rukopisa.

FESTIVAL DRAME U AVINJONU

U papskim dvorovima u Avinjonu odršaće se od 15 do 25 jula festival dramske umetnosti pod upravom Žana Vilara. Na programu se nalazi »Princ Homburga« od Klajsta, koji će se igrati u Francuskoj prvi put, zatim Kornejev »Sid« i jedna italijanska komedija iz 1508, »La Kalendrija« od kardđinala Dovici di Bibijena.

PET VEKOVA MODE U SLIKARSTVU Grad Torino priredio je jednu vrlo in-

teresaninu izložbu: »Pet vekova mode u '

Blikarstvu«. Na toj izložbi su izložene slike poznatih majstora, iz kojih se vidi razvoi mode u Evropi za poslednjih pet vekova. Slike su pozajmljene iz italijanskih i Btramih muzeja. Od poznatih radova na izložbi se nalazi »Portret muškarca« ođ A. Da Mesine, »Portret plemićke« ođ J. Lota, »Portret mlade žene« od „Parmiđanina, »>Hemrik VIII« od Holbajna i »Tri gospođice« od Kranaha,

INDUSTRIJA I SLIRARSTVO U ITALIJI Poslednjih gođina razne italijanske firme čuju u sve većem broju slike kod pomznatih italijanskih slikara u cilju reklame za svoje proizvode. Fabrikant cigle Vercoki poručio je kod 72 italijanska slikara slike na temu »rad« za cenu od 100.000 Lira, i »jedđiii uslov« koji je pos/evio bo je da se u tim slikama nekako označi cigla, koja će potsećati na njega. Te slike su se mogle videti prošlog leta u Veneciji za vreme Bienala, a ove gođine je objavljen album reprodukcija tih slika.

Po primeru Vercokija postupila je ove godine i firma „»Esso« koja je raspisala konkurs za najbolje slike na temu »petrolej« i pre mesec dana podelila nagrade,

VERDI KRITICAR

Manio Rinaldđdi objavio je knjigu »Verdi Nritičar«, u kojoj je sabrao iz Verdijeve prepiske sve ono što se odnosi na njegovo mišljenje o pojedinim muzičarima. Tako Merdi kaže za Palestrinu da je »večni otac muzike«, za Betovena »Predđ tim imenom svi padamo ničice«, za Belinija da je »imao vanredne osobine koje be može da da nijeđan konzervatorij«, a za Boita da d:paotOlanju da da mnogo, nije dao nita. Mario Maskareli: Motiv iz Rotora

PREGLED

CRNE

zdavačko preduzeće NR Crne

Gore »Narodna knjiga« na Ce-

tinju izdalo je ovih dana jed-

nu vrlo zanimljivu istoriografsku publikaciju, koju će rado dočekati svi koji se zanimaju istoriskom i kulturnom prošlošću Crne Gore. »Pregled književnog rada Crne Gore od vladike Vasilija do 1918 godine«, opsežna studija profesora i književnika Trifuna Đukića

Đukićev »Pregled književnog rada Crne Gore«, koliko nam je poznato, pretstavlja prvi pokušaj da se kulturni i književni razvoj Crne Gore iznese kao sistemataka cjelina. To je, kako nas sam autor upozorava u predgovoru, zamišljena doktorska djsertacija, čijem je pisanju autor pristupio po inicijativi i Wugestijama prof. Pavla Popovića. Kao i 6vi radovi ove vrste, i Đukićeva knjiga ima svoje vTline i svoje mane, dok je u stilskom pogledu jako bliska Skerlićevom načinu izlaganja u njegovim literarmoistoriskim studijama. Kađ se ima u viđu da je ovom knjigom Đukić prvi zaorao put kroz dosad neobrađenu prošlost literarnmog stvaranja Crne Gore i kad se vidi koliki je i kakav materijal morao da prouči, onda izvjesni nedostaci knjige prilično blijeđe i knjiga kao cjelina ostavlja pozitivan utisak.

Autor je materijal svoje knjige podijelio na tri razdoblja: Doba prije Njegoša, Doba Njegoševo i Doba poslije Njegoša, trudeći se da obuhvati sve literarne pojave i sve uticaje koji eu na te pojave ovako ili onako djelovali. Najviše prostora je DpOsvećeno kmjiževnom radu kralja Nikole i Marka Miljanova, što je sasvim razumljivo kad se zna da ova dva pisca još nijesu bila sistematski i nepretenciozno ocijenjena i obrađena, Znatan dio je posvećen i piscima »izvanjcima«, koji su se bavili i radili u Crnoj Gori, kao i povremenim publikacijama i časopisima koji su izlazili u Crnoj Gori, zatim prosvjetnim i kmjiževnim pokretima, spoljašnjim i unutrašnjim utiscima, što sve daje Đukićevoj istoriji karakter potpunosti.

Zasluge Đukićeve knjige su mnesumnjive. Autor je pokazao veliku marljivost i strpljenje da iz mnogobrojnih, na sWeve strane rasturenih i već teško pristupačnih, štampanih i nmeštampanih, izvora GWabere i izloži jedan zanimljiv i koristan materijal, koji može služiti kao polazna tačka svim novijim izučavanjima Kulturne prošlosti Crne Gore, Đukićeva knjiga je uspješno ispunila prazninu koja je dosad bila na tom području i nema sumnje da će dobro doći 6vima koji se interesuju za ova mpitanja. Autor se trudio da svuda sprovede gledište stroge objektivnosti i otuda, možda, dolazi i to da svojoj knjizi daje više informativan nego li kritičarski Ka" rakter. Njegovo je izlaganje živo, tečno, zanimljivo, domaće i prisno, bez uplitanja „suhoparnih razglabanja i hipoteza, tako da može poslužiti i najširoj čitalačkoj publici.

Između maročitih zasluga Đukićeve knjige treba istaći to što je ona izmijela mmogo movih stvari, osvijetlila mnoga nejasna pitanja, koja su sporadično dohvatana po raznim Dpovremenim mpublikacijama, što je iskopala iz arhiva razna značajna imena (mačajna bar iz perspektive svoga doba) i što je revidirala neka dosadđašnja ukorijenjena pogrešna mišljenja o izvjesnim literarnim Wtvaraocima. Tako se autor zbiljski potrudio da malo jasnije i stvarnije osvijetli značaj Sime Milutinovića-Sarajlije i njegov uticaj na Njegoša. Kao što je poznato, ovaj zanimljivi pjesnik, danas skoro sasvim zaboravljen, odigrao je u svoje vrijeme značajnu ulogu u našem književnom i nacionalnom Žživotu, uticao na buđenje omladine, itd. Gigantski razvoj naše književnosti poslije njega ,koji nam. je, pored Vuka i Njegoša, dao veliki broj istaknutih književnika, bacio je u zasjenak Simin romantizam i njegove zasluge. Đukić je uspješno istakao tu činjenicu i pokušao da Simi vrati njegov istoriski ugled. Isto tako je Đukiću uspjela revizija dosadašnjih mišljenja o književnom značaju kralja Nikole, koji je nekada bio slavljen preko mjere, a docnije opet prekomjerno zapostavljen.

Ovim vrlinama knjige prof. Đukića se priključuju i neke druge koje će svakako lako zapamkiti svaki čitalac. Ali uz njih ide i nekoliko nedos&tataka koji su neizbježni kod jednog ovakvog pionirskog rada,

U prvom redu to je·dosta površno prelaženje preko vladike Vasilija, gdje se autor zadovoljio dosadašnjim Dpoznatim izlaganjima o njegovoj »Istoriji Crne Gore«. Isto tako, Njegošu je odmjereno suviše malo mjesta. Tu se ne može prihvatiti autorovo pravdanje da je to učinjeno zbog toga što je o Njegošu mnogo pisano i što o njemu treba pisati specijalne knjige. To bi se moglo i prihvatiti iz perspektive pod kojom je ova knjiga pisana, pa možda i iz naših domaćih perspektiva. Ali ako se Đukićeva knjiga shvati kao prva ozbiljnija istorija crnogorske književnosti, onda je autorova dužnost bila da nam i Njegoša iznese bar u najopštijim potćzima. Jer nema sumnje da će za ovom knjigom posegnuti i stranci koji se zanimaju kulturom Crne Gore i koji ne mogu da pabirče po bibliotekama i starim časopisima člamke o Njegošu. Isfima je da je o Njegošu dosta pisano, ali gdje mi imamo bar jednu publikaciju, koju bi strancima mogli ponuditi da ih koliko toliko upoznamo & ovim džinom našeg Wtvaralačkog duha? Još i da-

nas Njegoš očekuje svoga Plutarha,.

na što su nas još ranije upozoravali neki inostrani slavisšti. Isto tako se ne bismo mogli složiti mi sa tim što je autor Vuka Vrčevića i Stjepana Mitrova Ljubišu ubrajao među tzV. »izvanjce«, kad se zna da su obojica ne samo majveći dio svoga rađa Dposvetili crnogorskom miljeu, nego i u el-

KNJUEVNOG RADA GORE

ničkom pogledu, a u novije vrijeme i u teritorijalnom, pripadaju Crnoj Gori. Boka je uvijek etnički i etnografski pretstavljala dio Crne Gore, i, mislim, da bi i njeni kulturni radnici, naročito oni čiji rad obuhvata život i prilike Crne Gore i Boke, morali ulaziti u istoriju crnogorske književnosti. Na ovom mjestu treba podvući još jedno pitanje: vrlo je nepouzdano mišljenje da je Vrčević bio Ljubiši »u neku ruku učitelj«, kad nam je iz monografije Tihomira Đorđevića' o Vuku Vrčeviću (koju je takođe ovih dana izdala »Narodna knjiga«) poznato da Ljubiša nije trpio Vrčevića kao književnika, Možda bi Đukić bolje učinio da nije tako opširno iznosio život kralja Nikole, ma da je, nesumnjivo, iznešeni „materijal dragocjen za poznavanje kraljeve politike, i da je mjesto toga još jače produbio svoj kritički posao u Ocjeni njegovog književnog rada, Ima kod Đukića gdjegdje i očiglednih grešaka, kao što je, recimo, fvrđenje da je »Balkanska carica« prevedena na slovenački, kao što ima i izvjesnih nepotrebnih ponavljanja, što katkad cjelini njegove 6tudije nameće pečat fragmentarnosti. Ali, kad se ima u vidu napor koji je Đukić imao da savlada i perspektive pod kojima je pisana njegova Mknjiga, te greščice gube od svoga značaja. Njegova knjign ostaje značajni dokumenat naše savremene nauke i istoriografije. Milan RAKOČEVIĆ

Mario Maskareli: Dobrotski motiv

MA

KNJIŽEVNEINOVINE —=—z—1=Q--————ORGINALIJE O KONCERTU NA KLAVSENU |

ad slušamo Skarlatija, Dakena, Bahove simove, J. S. Baha, Hendla, KRuprena = — na klaviru, u orkestru, na orguljama, naša fantazija.sa potpunom sigurnošću ulazi u osamnaesti pa i konac sedamnaestog vijeka, nižu se muzičke pretstave koje likom melodije, pokretom harmonije, kontrapunktskim prepletima, koloriranjem različite vrste dočaravaju atmosferu sredine u kojoj nastaju — dvora, crkve, građanskog doma, Tu muziciranje nosi Još u sebi zaostatke neke specifične „primjene: na dvoru — primjesu dekorativnosti, u crkvi — crte maestoznosti, dostojanstvenosti, u domu — intimniji, neposredniji način govora. Ima &6vakako u svemu i mnogo Za„edničkog: humanistička jezgra je sve OČ:ulednija, a majstorštvo se ističe u ovom ili onom obliku, katkad u virtuoznosti savladavanja kompozicime forme, većinom u virtuozitetu izvođenja.

Ali slika atmosfere postaje do neverovatne mjere živa i plastična kađa nam je reprođucira klavsen, instrumenat tog doba, Boja, »manji«, intimniji zvuk, skromne mogućnosti za dinamiku, sveto ima za nas naročitu draž: muzičke misli izgovorene su ovako sa originalnom, tada živom intonacijom muzičkog govora,

Klavsenista Frank Peleg nas je svojim muziciranjem potpunije uveo u svijet muzike XVIII i konca XVII vijeka. Istina, u velikoj koncertnoj dvorani morali smo se najprije prilagođiti zvuku klavsena, da tek onda primimo sve nJegove nijanse i finese.

Kroz klavsen su kompozicije kao na primjer Ramoova »La poule« Kuprenova »Les petit moulins a venf«, Skarlatijeve »Burleson« i »Capricio« dobile svoju originalnu boju, a postale su nam djelimično i bliže, jasnije.

Muziciranje na i&lavsenu koje nam donosi dah nečeg životnog, poetskog i intimno ljudskog iz starih vremema, djeluje neobično privlačno i simpatično. Osim svega toga, ono mnogo proširuje svijet umjetničkih pretstava kod slušalaca, ::

A to muziciranje nagoni nas i na jednu pomisao, zbog koje možda najMše izgleda opravdano njegovanje klavsenskog muziciranja i mjegovog upoznavanja,

Naši poznanici XVIII vijeka Bah, Kupren, Ramo, Skarlati i drugi, govore nam danas obično preko klavira. Klavir može da iz njihovog jezika izvuče bogatije gradacije i sadržajnije kontraste, On im omogućuje da kažu stvari &rupnije od onih koje je dozvoljavao klavsen,. I na tom odnosu klavsenskog i klavirskog »govora« mi danas možemo da vidimo sasvim jasno jedan Wwažan umjetničko-istoriski fakt. Forme izražavamja su još stare, barokme (evo na primjer Bahov »Italijanski koncert« ili »Koncert za klavsen i orkestar« u D-molue), a probijaju nove misli, toliko nove đa negđe dobace i u blizinu romantike, Te stare izražajne forme oživljuie klavsen, on nam slika živim bojama svoje doba, donosi nedirnutu pozlatu baroknih ukrasa, Često sa svakdanjim jezikom i pomalo naivno priča o svježini duha malog čovjeka. A klavir mam opet u istim djelima nagovješta i otkriva nove misli, smjele makar još nepotpuno oformljeme, ali već čvrsto urasle u fle, neiskorenjive; klavir nam nagovješta i nov jezik koji će pričati sve glasnije istinu o životu.

»Retuš« Rojeg vrši klavir u klavsenskoij literaturi nažalost odbacuje i uništava neke specifičnosti i originalnosti „klavsena, alj zato klavir može da iznese skrivemi unutarnji svijet čovjeka tog doba, mnoge nlegove misli koje su ga pokretale, a kojih možđa ni sam nije bio svjestan.

Čini mi se da je za pravo shvatanje literature baroka i najranijih dana klasicizma, upoznavanje te literature na klavšenu nužna nadopuna. Zato koncertna djelatnost jednog, odličnog · klavseniste kao što je Prank Peleg ima veliko i široko umjetničko značenje, a njegov koncert u Beogradu (19 juna) bio je lijep umjetnički doživljaj svoje vrste.

•

Inače je taj koncert značio i ugodno iznenađenje u pogledu nastupa kamernoBš orkestra (dirigent Živojin Zdravković) 0 kome se već može govoviti kao o dobrom i sigurnom ansamblu što će, nadam se, postati jezgro jednog nama toliko potrebnog, stalnog, kamemog orkestra, Vrlo dobra ideja bila je uokviravanje solističkog klavsenskog „programa sa „orkestralnim djelima, N. H.

Meki problemi karalista u Hrvatskoj

U Zagrebu je 23 i 23 juna, u Savjetu za prosvjetu, nauku i kulturu Vlade NRH, održavana godišnja konferencija rukovodilaca kazališta u NR Hrvatskoj, Na konferenciji su izneseni dosadašnji rezultati rada svih 14 narodnih kazališta i razmotrena najaktuelnija pitanja u vezi s njihovim daljim radom i neposrednim zadacima, pitanje repertoara i repertoarne politike, pitanje posjete dramskih predstava, problem kadrova itd. Na savjetovanju je komstatirano da se ove godine broj kazališnih posjetilaca — unatoč povećanom broju Ppremijera i obnovljenih izvedđaba, kojih je bilo 25 više nego što je bilo planirano — osjetno smanjilo. U celoj Hrvatskoj spao je posjet kazališnih predstava, u odnosu na Hodinu 1940. (preko 1,600.000) za jednu četvrtinu (za oko 400.000). U isto vrijeme spao je i broj predstava za preko 20..U samom Zagrebu spao je broj posjetilaća od 549.000 u godini 1949. na 430.000 u gođini 1950, U pokrajini se pojedina djela moraju Nzsto već nakon 2 do 3 reprize skinuti s repertoara, Glavni je problem kKkazališta podići interes publike, što su pojedina kazališta nastojala postići ·većim brojem premijera i raznolikim izborom djela, u čemu su neka od njih i uspjela (Zagreb, Rijeka, Dubrovnik), Ali to je — kako je praksa pokazala — samo djelomično rješenje. Za potpuniji uspjeh potrebno je podići i kvalitet izvedđdbe, a to je, dakako, usko povezano s pitanjem sposobnog umjetničkog kadra, Pomanjkanje kvalitetnih kazališnih stručnjaka i glumaca svakako je jedno od najbolnijih pitanja u radu naših kazališta, a što je još gore, to se pitanje za dogledno vrijeme ne može povoljno riješiti, jer će Akademija za kazališnu umjetnost dati prve apsolvente tek za tri gođine. Tako će kazališta u Hrvatskoj, ukoliko se njihov broj 5 vremenom ne smanji, biti i dalje upućena na postojeći kadar kazališnih umjetnika, koji će međutim odsada pitanje svog angažmana moći sami i izravno rješavati 5 pojedinim kazalištima već prema svojim sposobnostima i potrebama i mogućnostima dotičnih kazališta. To će, s jedne strane, pogoditi manja kazališta, koja će ostati bez svojih najboljih sila, ali će s druge strane vjerojatno pomoći podizanju icvalitete kazališta u većim centrima, koja imanju više mogućnosti i više kulturnog opravdanja za svoje djelovanje, A. R.

REČ POSLE NEOTKRIVENIH REČI

(Nastavak sa treće strane) Aleksandra Vuča, još neobjavljene. "Takođe i u drugim nekim tekstovima, napisanim i onim još nenapisanim, koji kao da su već tu, sa nama. Zbog toga, izgleda, naša savremena lirika ne sme da se posmatra kao pastorče vremena, U ovom trenutku važno je naglasiti da je ona, takva kakva jeste, u najboljim svojim ostvarenjima, došla skoro sasvim nepredviđeno, radosno nova. Ali, čini mi se da nju treba pozdraviti (birokratska reč!) ne samo zbog nje same, nego pre 6vega zbog one konzervativističke struje što se probila u oblasti naše današnje poetske perspektive. Zbog one lirike koja je otvoreni grob pesnika i ćutanje njegovo (kroz ritam i rime), ono ćutanje glasno što ukazuje na umor, i, iz njega, na povođenje za onim što je već ostvareno i poetaki legitimno u našoj sredini. Taj konzervativizam, pesimistički u svojoj osnovi, literatno konvencionalan u realizaciji, uvek je jedan i isti, bez obzira što se javlja u raznim svojim vidovima. On je suprotan nađahnutom savetu lirike i kad je glas XIX veka i kad je eho strofa juče tek napisanih. On je, dakle, konzervativizam i kada je u grču patetične naše romantike i kada je stihovanje na stihove Crnjanskog, Drainca ili Tina Ujevića. Filozofske i Dbolitičke njegove interpretacije ne mogu da ga prikriju. Sve je to iznevereni sam i pokrađena noć čudesa. Ostale su gole reči kao kamenje na pesku. Te reči — nemoćne ribe na suvu. Baš one: te ptice u moru, te mrtve ptice. Varavi san o tome da je sve jasno. san o definitivnom i apsolutnom koji mogu da se ostvare i koji eu oživljeni, kroz moja usta, iz zaborava.

Taj san je nož naivnosti i zablude kojim su surovo preklane, čini se, neke vanredne lirske senzacije. Opravdanja za pesnika, koji je sam pred svetom (u trenutku kad otvara tajna vrata neotkvrivenih reči), koji je obnažen pred njim, niotkud ne može da bude. Opravdanje nije ni u veličini vremena, ni u postojanju konzervativne kritike, Jer, za pesnike su uvek njihova vremena bila velika, i burna i olujna, zato što eu ih promafrali nađahnuto i uzbuđeno, Otvorenim očima, zalo što su bili pesnici. Za pesnika ne postoji mirmo vreme. Pesnik u 6ebi nosi veličinu. On

· je uzbuđenje sveta koji se otvorio. A

konzervativna kritika je nužno uvek postojala, kao što je nužno živelo i jedno konzervativno biće, željno mira

i toplih krajeva, u pesniku samom. Rat .

za liriku pre svega se ratuje u pesniku. Nikakva iskustva 6polja, bilo od kritike bilo od istorije lirike, nisu od presudnog značaja za pesmu koja ima, da se rodi, kao najviši izraz &lobode na svetu. | Impersonalna poezija ne postoji. Ipak se čini da svaki pesnik, na neki način, u svom poefskom razvitku daleko potseća.na razvitak živog bića u prirodi. Kao što je razvitak tog bića pojeđinačno i ubrzano ponavljanje filogeneze, tako i pesnik otkriva Ameriku po ko zna koji put. Ali je otkriva samo zato da bi stigao do svoje zemlje, koja posle njega neće više biti otkriće novih pesnika, I tako se stari ritmovi i poetaki jezici neminovno javljaju u jednoj lirici koia se tek stvara: Ali se oni javljaju

e | Odgovorni urednik: Dušan Kostić, Beograd, Prancuska

zato da bi bili eavladami i da bi omogućili, bogateći lično pesnikovo iskustvo, etvaramje novih ritmova i otkrivanje . novog, poetskog jezika. Pesnik u razvitku, tako, mora da doživljava i ono što kao pesma pretstavlja, objektivno, konzervativizam. Međufim, to je samo prividni konzervatftiivizam, jer proishodi iz nužnosti i zakonitosti jednog razvitka, O tome konzervativizmu nije reč. To nije konzervativizam zato Što nije znak umora s&stvaralačkog, pobede poraza u pesniku, nego je svedočenje o njegovom poetskom uzrastanju i rascvetavanju. Polazi se od onoga što već Dostoji. Na tome se, međutim, u sferama lirike nikada ne ostaje, jer to još uvek nije lirika. A lirika je najveća suprotnost bilo čemu Rkonzervativnom u društvu i u čoveku. Zato ona, kad je poražena, ne može da zna za opravdanja, kao što ne zna ni za utehu. Ako je naša kritika, svojim konzervativnim delom, zavaravajući 6e o ličnoi naprednosti na osnovu svojih apstraktno političkih stavova i stremljenja, zahtevala jedinstvemost u izrazu i doživljaju sveta polazeći od uverenja da drukčije ne može ni da bude, jer je i sam svet jedinstven, neotkrivene reči što se kriju iza svih onih pesama koje 6u bez ličnosti, bez ličnih poetskih i životnih formula, i

koje su zbog ioga gorka jedna i umarajuća monotonija dama, ostaju najpre bol samih pesnika. Jer, doista, „kritika je stvarala kritiku a ne poeziju. Ona dolazi posle lirike ne samo zato što se stvara na ostvarenim delima, nego zato što, proizilazeći prvenstveno iz racionalističkog sagledavanja sveta, konkretizovanog na razne načine u raznim poetskim realizacijama, biva više u ovome danas nego u mome sutra, koje je najviši smisao poezije i do koga se ne dolazi eamo racionalističkim odnosom prema svetu. Idealna kritika, od koje smo daleko, može da posluži pesnilu. samo kao busola mornaru koji već zna gde je Sever i koji to svoje znanje hoće da proveri. Žudnja za tom idealnom kritikom uvek će da postoji. Ali je jača žudnja za lirikom vremena, slobodnom i raspevanom, ikoja pobeđuje poraz i ubija ubicu u sebi. Jača je žudnja za još neotkrivenim rečima, koje su kao vrtlog, koje silovito privlače i uvek više zanose od, ovih već ofkrivenih. I uvek ostajemo, ma kolika i ma kakva dostignuća da smo postigli, ne posle njih, nego posle reči neotkrivenih. Reč o njima gori u nama, kao naša sudbina, kao plamen koji nikad ne može da se ugasi. Mi putujemo ka našim otkrovenjima. Badđomir KONSTANTINOVIĆ

NOVI REDOVNI I DOPISNI CLANOVI JUGOSLAVENSKE AKADEMIJE ZNANOSTI | UMJETNOSTI

Jugoslavemska akademija znanosti i umjetmosti izabrala je za svoje redovne članove: Josipa Badalića, Dobrišu Cesarića, Gustava Krkleca i Milana Marjanovića. Istovremeno izabrami su kao dopisni članovi Ivo Andrić, Dr. Josip Torbarina, Josip Kosor, Oskar Davičo, Mariko Ristić i Josip Vidmar.

TURNBJA JUGOSLOVENSKOG DRAMWSKOG POZORIŠTA PO SRBIJI I MAKEDONIJI Jugoslovensko dramsko pozorište iz Beograđa nalazi se na turneji po Srbiji i Makedoniji. Prilikom gostovanja po gradovima Srbije kolektiv ansambla uzeće učešća na proslavama Dana ustanka. Tako će u Nišu članovi OVOE „pozorišta, pored dve pretstave drame Maksima Gorkog »Jegor Buličov« 3 i 4 jula, dati svečanu pretstavu tragedije »Pera Segedinac« od Laze KostićĆa u četvrtak 5 jula u čast proslave desetogodišnjice Narodne evolucije. Gostovanje u Srbiji kolektiv Jugoslovenskog dramskog pozorišta završava pretstavom u Kragujevcu, kada će na sam Dan ustanka, ? jula, prikazati pod otvorenim nebom »Peru Segeđinca«. |

Od 10 do 15 jula članovi Jugoslovenskog dramskog pozorišta „gostuju u glavnom gradu Makedonije, gde će prikazati dela sa SVOg repertoara: »Fuenteovehuna« od Lope de Vege, »Jegor Buličov« od Gorkog, »Mesec dana na selue od „iwmTmurgenjeva i dve pretstave »Dumda Maroja« od Marina Držića, KULTURNE MANIFESTACIJE U BOSNI 1 HERCEGOVINI U CAST DESETOGODISNJICE USTANKA

Desetogodišnjica Narodnog ustanka proslavlja se u NR Bosni i Hercegovini mnogobrojnim kulturnim manifestacijama.

U okvinu »Nedelje kulture«, koja je bOčela % juma, Sarajevsko pozorište prikazuje Đokovićevu dramu »Raskrsnica«, a Ope= va premijeru Verdijevog »Bala pod maskama«, U Sarajevu je priređen i koncert dela . bosansko-hercegovačkih kompozitora, Oblasna pozorišta obeležiće takođe proslavu novim premijerama. U Mostaru će se otvoriti pozorište u velikoj novoj zgradi, ko%m se gradi već duže vremena.

broj ? — Štampa rija »Borba« Beograd,

Krajem jula kulturno-umetnička i kulturno-prosvetna društva u WGosni i Hercegovini prirediće smotre svoga rada, kao i dmauge priredbe i koncerte, Najesen će se u Sarajevu održati smotra najboljih amaterskih dramskih grup

Izdavačko pređuzeće »Svjetlost« obeležiće proslavu Naroćemog ustanka nizom publikacija i knjiga. „Između ostalog biće objavljen 'zbornik izabranih radova bosansko-hercegovačkih književnika palih u Narodnooslobodilačkoj „borbi, zbornik kKknjiževnih radova iz perioda 1941—1951, kao i izbor narodnih pesama nastalih u Narodnooslobodilačkoj borbi. Sem toga, objaviće se i »Zapisi iz oslobodilačkog „rata« (IV knjiga) od Rodoliuba Čolakovića, »Majevički odred« od Steve Popovića, »Materijal sa Kozare« od Dušana Misirače, Steve Samardžije i dr.

Književnici Bosne i Hercegovine održaće veći broj književnih večeri, dok će likovni umetnici priređiti veliku jubilarnu izložbu, otvoriti stalnu galeriju slika i izraditi biste i portrete mnogih linmosti iz naše naročito kulturne istonije.

»Bosnafilm« prikazaće u okviru proslave svo jprvi umetnički film »Major Bauk“, kao i nekoliko dokumentarnih filmova,

PRIPREME ZA DRUGU KULTURNOUMETNICRU SMOTRU TALIJANA U JUGOSLOVENSKOJ ZONI STT

Talijanski klubovi kulture u Jugoslavenskoj zoni ST'T počeli su sa pripremama za svoju drugu kulturno-umetničku smotru, koja će se održati polovinom septembra ove godine. Smotra, koja će trajati sedam dana, održaće se u svim većim mestima Jugoslavenske zone STT gde žive Talijani, a završne priredbe, na kojima će nastupiti majbolje sekcije talijanskih W&lubova kulture, biće u Piranu. U smotri će učestvovati i članovi talijanmskog kluba kulture iz Rijeke.

U okviru smotre biće otvorena izložba slikarstva i kiparstva, na kojoj će biti zastupljeni radovi falijanskih umetnika iz Jugoslavenske zone ST'T, dok će ma posebnoj izložbi biti prikazani rezultati koje su Talijani ove zone postigli u izgradnji socijalizma, Prva smotra Salanšća kulture održana je u oktobmi prošle godine u Izoli, i na nili „je učestvovalo preko hiljadu izvo-

ača. '

Kardeljeva 31.

| smrti. Ma da ova istraživanja i

BROJ 27.

BELEYNKE.

Dura Jakšić

PREPISKA ĐURE JAKSICA

U cilju da što svestranije osvetli život i delo Đ, Jakšića Dr. Milan Kostić pristupio je sistematskom istraživanju i proučavanju arhivske građe o Jakšiću. Istraživanja i proučavana Kostić je vršio u nizu naučnih institucija, u većem broju arhiva, državnih, gradskih i privatnih, u nizu privatnih kolekcija i pismenih zaostavština u Beogradu oko trideset) i u unutrašnjosti. Kroz sve ove arhive Kostić je pratio Ja“ šića iz godine u godinu, iz dana u dan, na njegovom životnom putu od rođenja do

proučava=– nja još nisu završena, već dosadanji rTezultati su dragoceni: nekoliko stotina dokumenata i pisama, mahom nepoznatih, baciče uskoro puniju svetlost na književno i umetničko stvaranje Đure Jakšića.

Materijal, pronađen i odabram za publikovanje, iznosiće tri obimnije knjige. Prva

od ovih »Prepiska Đure Jakšića«, uskoro

izlazi iz štampe u izdanju beograđske »Prosvete« (serija naučnih izdanja Drž, arhive, Beograd). Ona sadrži 286 pisama; 89 Đurinih, 103 upućenih Đuri, i 9+ pisma porodična u vezi sa Đurom. Uz ova pisma dat je opširniji komentar, zatim biografije i karakteristike koje učestvuju u prepisci, fotografije i faksimili i bibliografija objavljenih pisama. i

U ZAGREBU SE OTVARA IZLOZBA »PARTIZANSKE POZORNICE«

Početkom jula Hrvatsko narodno kazalište u Zagrebu organizuje izložbu »Partizansks pozornice« na Wojoj će se prikazati razna dokumenta iz istorijata pozorišnih grupa na oslobođenoj teritoriji Hrvatske za vreme Narodnooslobodilačke borbe. Izložba, koja će usto nositi i obeležie proslave Dana ustanka u Hrvatskoj, sadržaće, pored ostalog, i razne fotografije o pretstavama na prvim partizanskim pozornicama, izvode iz pisanja štampe o tim pretstavama, razne odluke narodne vlasti u vezi sa radom pozorišta, rekvizite glumaca ili njihove lične uspomene iz rata, i tome slično.

KONKURS ZA POZORISNI ROMADE U VOJVODINI

Na konkursu Saveza kulturno-prosvetnih društava Vojvodine za pozorišni komad, prvu nagradu dobio je mladi pisac Mihailo Vasiljević za svoje delo »Ka novim obalama, a drugu*nagradu Julija Najman za komad »Točak u blatu« Pored ovog dela na Wonkursu je bilo podneto još 127 dela, iz Vojvodine, Srbije, Hrvatske i Bosne. Među njima trinaest dela bilo je na madarskom, slovačkom i ruskom jeziku.

PREMIJERE REPUBLICKIH POZORIŠTA U ČAST DESETOGODIŠNJICE NARODNE REVOLUCIJE

Na scenama skoro svih naših pozorišta u republičkim centrima održano je u toku pro šle neđelje, na kraju ovogodišnje sezone, nekoliko premijera. U Sarajevu, i drama i opera, izišle su pred publiku sa novim pretstavama. U režiji direktora drame Narodnog pozorišta na trgu Republike u Beo gradu, Milana Đokovića, dramski anmnsambi pozorišta prikazao je ĐoMcovićevu „dramu »Raskrsnica« Dva dana kasnije članovi opere izveli su premijeru Verdijeve opere »Bal pod maskama«. U zagrebačkom Velikom kazalištu, 29 juna u veče, članovi drame izveli su prvi put delo savremenog američkog pisca Artura m«lera »Svi moji sinovi« Drama je u Americi prikazana 1947 godine, u Njujorku, i od tada je obišla mnoge američke i evropske pozomice,

Takođe, 29 juna, dala je poslednju premijeru u ovoj sezoni i opera Makedonskog narodnog teatra u SM&oplju. Prikazana je »Carobna frula« od V. A. Mocarta.

BIBLIOGRAFIJA

Dobrica Ćosić: Daleko Je sunce, romam.

Izdanje »Prosvete« Beograd 1951, ćirilicom, str. 457, cena 22% din, Jakov Ignjatović: Tri pripovijetke, MKz-

danje »Novog pokoljenja+, Zagreb 1951, la= tinicom, str, 178, cijena ? Nikola Polić: Pjesme. Izdanje Državnog izdavačkog poduzeća Hrvatske »Zora«, Zagreb 1951, latinicom, str. 163, cijena 90:dim., Walt Whitman:: Vlati trave. Preveo "Tim Ujević. Izdanje Državnog izdavačkog poduzeća Hrvatske »Zora«, Zagreb 1951, laHDECO Ni str, ISO 90 din. arl Marks: sma Kugelmanu, Izdam; »Kulture«, Beograd 1951, ćirilicom, FR dt) cena 60 din. · ay

ISPRAVKA

U »Književnim novinama« od 19 juna (br. 25), u članku »U spomen. Wipltciria - S: deo rečenice »ili radnik Nil iz poznate revolucionarne drame »Neprijatelji« treba.a

- Blasi ».,.drame »Malograđami«. Mole se Či-

taoci da ovo uvaže. > NZZZČ—T4IEBK&/JzzanpıtcKćrR,H HTHRIBSčlc e

UREDNICI: ak Dušan Kostić i Tlanasije i Mladenović

z.rzZz004 aa

Broj čekovnog računa 102-90%%20 Pošt. fah ređakcije 617 Poštanski fah administracije 025

RBukoplsi sp ne vraćaju

kak Ke alka