Народно благостање

Страна 660

U uredbi Stojadinović —-.Stanković nalazi se još i kamata od 2%, koja se može da oktroiše dužniku, koji ne.duguje više od 20% vrednosti imovine, ali ne može

НАРОДНО БЛАГОСТАЊЕ

" Брг 42.

da plaća dug u roku od 12 god. te mu se ovaj produžava na 25 Igod. :

O IV. GLAVNICA

Ve sukcesivne uredbe počev od 29 aprila 1932 go“dine smatrale su glavnicu za neprikosnovenu, verovatno u želji da manifestuju poštovanje načela neprikosnovenosti priVatne svojine. Međutim to |e načelo povređeno foš onog dana, kada je usvojen moratorijum, a zatim чивого jače dvema sukcesivnim uredbama, koje su smamjile kamatnu stopu na 6%, zatim na 4, 5% i 1%. Pravno, između odlaganja ugovorenoga roka silom zakona ·i smanjenja ugovorene kamatne stope s jedne strane, i "smanjenja glavnice s druge nema nikakve razlike.

ј Uredba Stojadinović —5Stanković uvodi novinu smaтјепја glavnice. Otpisuju se dugovi preko pola vredno“tt ukupne imovine dužnikove. Izgleda da зе једпа ро"Jovina ukupne imovine seljaka dužnika oglašava za 'homested tj. zaštićuje prema svima poveriocima. Ali s 'druge strane član 10 priznaje poveriocu pravo hipoteke na celo imanje dužnika za neosporeni deo potraživanja. Prema ovome bi izgledalo, da nije povređeno načelo

“našeg tražbenog prava da cela imovina služi za garanii poveriocu. Pa ipak nije tako. Po današnjem traž-

benom pravu poverilac gubi сео Коко se ne može naplatiti, a taj se iznos utvrđuje pošto je cela imovina dužnikova prodana. Po uredbi Stojadinović—-Stanković međutim otpisuju se dugovi preko pola vrednosti ukupne imovine. Pravno i dalje cela imovina služi za сагапciju smanjenih dugova, ali ekonomski dužniku је роklonjen, na teret poverilaca, onaj deo imovine koji bi imao zaleći za dugove, koji se otpisuju.

Nemogućno je znati, koliki če deo ukupnih postojećih seljačkih dugova biti otpisan. Mi smatramo, da neće biti velik iznos. Prezaduženost kod zemljoradnika je normalno nemogućna. Njegova kreditna sposobnost se mnogo lakše može da konstatuje no kod trgovca. Ona počiva uglavnom na nepokretnosti, a njegov kredit je uglavnom realan. Lični kredit je obično malog obima. A kod realnog kredita |e iznos zaduženja javan; svaki može da ga sazna.

Sledstveno teško da će 15% sviju dugova biti otpisano — naravno pod pretpostavkom pravilne i pravične ocene njegove imovine.

V. KOLIKO JE DOBIO SELJAK OD POČETKA ZAŠTITE

0 što je poznato, seljak-dužnik dobio je od početka zaštite moratorijum, koji je dosad bio 100%, a od 15 novembra 1936 god. postaje stepenast, sa rokom od 12. godina. Dalje je dobio smanjenje kamatne stope, „prvo na 6%, a zatim na 4,5% i 1%; i najzad smanjenje "glavnice,po uredbi Stojadinović Stanković. Mi ćemo preći preko izuzetaka i na osnovu propisa koji važi za „ето tražbinskih odnosa, pokušaćemo da iznađemo pri„bližno u novcu šta je sve do danas kao olakšanje dobio „seljak-dužnik. Kako se ne zna iznos seljačkih dugova, 40 сето operisati procentima, koji će nam još mnogo .plastičnije pretstaviti svu dobit dužnika i gubitak pove„ поса. од 20 арша 1932 соапе.

Najvažnije promene se nalaze u oblasti kamatne i'stope. Za prve dve i po godine dužnik ima da plati za „svakih 100 din. duga 6% godišnje kamate, svega 15 din. „Qd 16 novembra 1934 smanjuje se kamatna stopa za

- jednu grupu dužnika na 4,5% a za drugu na 1%. Prema „šome do 15 novembra 1936 igodine, kad dugovi dobivaju amortizacioni oblik, dužnik ima da plati svega 9 dinara za dve godine na ime kamate u prvom slučaju, „1 2 dinara u drugom. I najzad, za 12 godina počev od _ JB novembra 1936 godine, ima dužnik da plati ukupno „Ba ime kamate u prvom slučaju 37,50 dinara, a u dru„Бот 8.— dinara.

а Prema tome prva kategorija ima da plati kamate . 24 16,5 godina, za koliko je produžen rok plaćanja (od 20. aprila 1932 god. do 15 novembra 1948 оод.):

Prva grupa: Druga grupa

Ža, Đ'i! God, Dim. |5. in. 15, » | 2 5 » 9.— » 2.-X 12 ~ = 23 37.50 » = Рап. 61.50 Би 25 ==

: U prvom slučaju plaća sveča 61,50 dinar, „drugom 25.

__ Kamatna stopa kod nas je iznosila za ok,

” stalno preko 10%, a i danas ona iznosi 10% za solventnije dužnike. Prema tome može se uzeti, da su svi seljački ·:dugovi bili zak|učeni pre 20 aprila 1932 godine sa 10% kamate. Oni bi slčtstveno. tu kamafnu stopu imali da plaćaju do isplate. Kod nas gotovo ne postoje

al u

hipotekarni dugovi, već menični sa hipotekarnim obezbeđenjem. Svi su ti dugovi uglavnom |ednogodišnji. Raznim sukcesivnim uredbama oni su produženi za 16,5 godina. Prema tome seljak-dužnik bi imao da plati pri roku od 16,5 godina na ime kamate: i to za period od 16 novembra 1936 god. 45.— dinara, a za ostalih 12 godina 82.— dinara, svega 127 dinara. Umesto 127 dinara na ime kamate dužnik prve kategorije plaća 61,50 dinara, a druge 25 dinara. Prva manje za 65,50 dinara, a druga za 102 5 din., odnosno prva kategorija manje

. za 51,5%, a druga manje za 80%. Ovo su beneficije dane

pre poslednje uredbe. Poslednja uredba donosi dužniku samo smanjenje iglavnice. Kao što smo napred cenili, ona neće izneti više od 15% ukupnih dugovanja obuhva– ćenih moratorijumom. Prema tome ona skida 15 dinara od 100 dinara glavnice i kamatu na ovu stopu.

Da rekapituliramo! |

Po kamatnoj stopi od 10% za 16.5 god. dužnik bi imao da plati na ime kamate 127 dinara. Po uredbama on ima da plati na ime kamate 61,50 dinara odnosno 25 dinara. Poklonjeno mu je 65.50 odnosno 102 dinara.

Uredba Stojadinović —Stanković olakšava glavhicu za 15 dinara na svakih 100 dinara, plus kamata na taj iznos, koja čini 9.22 dinara kod prve kategorije i 3.75 kod druge. Ukupno: 24.22 odn. 18.75 dinara. Dužnik se olakšava dakle na osnovu sviju uredaba uključno poslednje za 80.72 dinara odn. 120.75 dinara na svakih 100 dinara duga. Toliko gubi poverilac na sto dinara potraživanja.

Od toga su mu dale: | I kategor.

: II kategor. Uredba do 3 febr. 1935 Jb_ din. 15—— 10 Jevtić—-Janković 5050. ~ 87.— , Stojadinović —Stanković 2422. | 1875.

89.72 120.75

· Najveće rasterećenje dužnika dala je uredba |jevtić—Janković. | _

_ A ukupno rasterećenje iznosi od prilike: kod prve. kategorije dužnika 39.20%; kod druge OI dužni- . ka 53.20%.