Нови Пазар

Naređenjem prvog vojnog zapovjednika za Srbiju, general-potpukovnika Helmuta Ferstera, od 2. maja 1941, ortskomandanture (potčinjene vojnom zapovjedniku) mijenjaju naziv u Krajskomandanture (okružne komande). Ortskomantantura 1/861 u Kosovskoj Mitrovici postaje Krajskomandantura 861, u sastavu Feldkomandanture 916. u Užicu. Krajskomandantura u Kosovskoj Mitrovici bila je nadležna za Kosovskomitrovački, Vučitmski, Lapski, Studenički i Deževski srez, tj. za područje od 4.568 km 2 , na kome je živjelo oko 190.000 stanovnika. Krajskomandantura 861 bila je naprije potčinjena Feldkomandanturi 809 u Užicu, zatim Feldkomandanturi 809 u Nišu i najzad Feldkomandanturi 610 u Vmjačkoj Banji i Cačku. Na čelu Krajskomandanture 861 bio je kapetan Fridrih, koji je bio poznat po neprijateljskom rasploženju prema Srbima i Cmogorcima, i po prijateljstvu s Džaferom Devom i Albancima. U Novom Pazaru i Raški su ostale ortskomandanture. Decembra 1941, Krajskomandantura 861 je prešla iz K. Mitrovice u Valjevo, a iz Sapca je u K. Mitrovicu došla Krajskomandantura 838 s kapetanom Lageom na celu, kojega su Albanci tretirali kao srbofila. 6 Pored sopstvenih snaga (vojnih komandi i jedinica, policijskih i obavještajnih centara, aparata okupacione vojne uprave i dr.) Nijemci su za obezbjedenje okuapcione vlasti upotrebljavali i domaće naomžane formacije, žandarmeriju i policju, organe kvinsliške vlasti i političke organizacije koje su stvorene i djelovale pod okriljem okupatora. Nateritoriji tri kosovska sreza, Novog Pazarai Raške, već je u početku stvorena lokalna vlast. Po naredbi Nijemaca, u tri kosovska sreza i Novom Pazaru, adminstrativnu vlast preuzela je albanska i muslimanska milicija, a u Raški su obnovljelni stari organi vlasti. U Raski je nastavila da radi stara žandarmerija, dok su u Kosovskom okrugu, Nijemci formirali Albansku žandarmeriju. Na isti način je riješeno i pitanje policije. Komanda albanske žandarmerije bila je u Kosovskoj Mitrovici, a ogranci u Mitrovici, Vucitmu, Podujevu i Novom Pazaru, dok su se žandarmerijske stanice nalazile u pojedinim sjedištima opština. Da bi pridobila albansko stanovništvo u ovom okrugu, okupatorska vlast je davala niz drugih povlastica lokalnom stanovništvu: davanje civilne vlasti Albancima, stvaranje i naoružavanje albanskih vojnih i policijskih formacija i gmpa, zvanicna upotreba albanskog jezikai zastave, otvaranje albanskih škola, obnavljanje feudalnih odnosa i pridobijanje aga i begova. 7 Takođerje pokušao svoj uticaj da vrši preko albanske organizacije „Kosovski konntet", koji će kasnije biti poznatiji pod novim nazivom „Albanski narodni savez", preko omladinske organizacije ovog saveza itd. Njemacki okupator je nastojao da na srpski i emogorski živalj utiče obmanama о njihovoj zaštiti od Albanca, govoreći da ovaj dio Kosova i Sandžaka pripada Srbiji. U ovoj propagandi su se oslanjali i na Aćimovićevu komesarsku upravu. 8

6 Partizanski odredi Kopaonički, Šaljki i Ibarski, str. 22-23

7 Ali Hadri, Narodnooslobodilački pokret na Kosovn 1941-1945, str. 140-141; Pero Morača, NOB Jugoslavije 1941-1945, Beogard 1975, str. 16; Isti, Jugoslavija 1941, Beograd 1941, str. 72

8 Ali Hadri, Narodnooslobodilaèki pokret na Kosovn 1941-1945, str

13

SANDŽAK ТОКОМ DRUGOG SVJETSKOG RATA

40/2017