Подунавка Земун

204

ПОДУН1КК1.

шини земл4?! У супротг томе, што се данасг на заниман4 сг природомЂ ико подозрева, показао намг е шлинакг, да се човечш духг, у нарави образованости, художеству и науки текг умћтно ст. матерјомг ползугоћи се, развјо. НаПневероиатнЈе често е постало наизиатнје, а наипрезрителше опетт. на0драж1е. Ше ли шштђ и самЂ Хјоођ успоред1о мудроств са златомЂ и стакломЂ, и ЦарЂ Неро сматрао е свого стаклену чашу за особиту драгоценоств свое палате, почемЂ е она по 'ла милшна талира вредна ; Енглезск10 еданЂ ХерцогЂ изђ 15. столећа увекг е прозоре свога дворца, кадЂ се изђ овогђ селш са сооомђ нос1о, будући е тако само мислјо драгоц^но благо ово сачувати, ако га увекЂ при себи има. СадЂ да видимо, како се и у колико стакло у разна времена употреблнвало и трошило. Утврђиван^ћ то, да су Финикски моренловци случаино, кздђ су на песковитои обали ручакЂ готовили, топленћ стакла пронашли, само е сказка, ерЂ се за топл^н^ шлгонка много већа топлота изискуе, почемЂ она обична, за куван^ нуждна, топлота ше доволбна, да песакЂ у стакло претвори. ПритомЂ се у египетскимђ гробовпма, кои су шштђ пре 4000 година са изображешнма снабд^ћвени били , нашло и такови изображен1л, по коима се види, да су Египћани умели стакло правити , а осимг тога, кадЂ и само име: „стакло, С1аб" промотримо, то се одма морамо на прастару изображену землго Индш обазрети, одкуда ова речв произходи, кол е скоро по целов землви разпрострга, будући е са еспапомг и име овога одг народа на народЂ нрелазило. Такође и наша Србска речв „стакло" кое нешто, што се светли, или стакли показуе, има свои корекЂ у санскритскоВ речи: келаса, кол такође нешто саино, светлеће се или стаклеће се означава, и кошмђ речи Хиндостанцп кристалг или дјамантг зову. Фабриканти пакг у сгаро доба нису умели одг стакла нпти огледала, нити прозоре правити, већг су се ограничавали на ствари украсне, правећн мерџанг, бисерг и чаше одг бондисаногг стакла. Збогг чега палата Фараона, као и римски царева, великол^ћпне собе Дарја и Александра нису имале стаклене прозоре, већг су 11! заменвивале завесе, решетке или рожна окна. Богомол4 и царски дворови у старо доба нису имали оне пр1атносги за обнтаван-ћ, кого стаклени прозори обиталишту да;о. Како бм освоителв света Кирг или Цезарг наше са великимг стакленимг прозорима куће, за богате и раскошне сматро; ерг и подг самимг доцнјимг царевима римскимг сматране су стаклене зделе и чаше за наГпзеће раскошсгво, као што се одприлике у наше доба златно или сребрно посЈ '})е сматра. Шта више нисама огледала правили одг стакла, већг одг сребра; или углађеногг челика, и славне оне Архимедове жиже; сг оима е рпмске лађе запалћивао, иишта друго нису бБ1ле, него углађене табле одг метала, кое су предметг у врло бдизкон далБинн текг запалити могле. Само е незнан^ Римлаиа могло е ту невероватну басну измислити, да се са таквнмЂ металнимг огледалама са зида градскогг лађе запалити могу. Премда су у египетскимг стакларама судови, танвпри, ламие, чаше и Флаше Фабрициране и премда су и стари Асирани различне стик,;ене ствари правили, а такоЈје и

у Тиру и Сидону знатне Фабрнке стакла радиле , опетг е Грцима стакло до Александровогг времена непознато остало, а у римскомг царству текг се стакло у време царева увело, у кое се доба у Риму и Фабрике стакла заведоше, у коима су одг зеленкастогг стакла различне луксуршзне ствари градили. 1ошгг имђ е болћ изпало за рукомг топл&н^ћ стакла, кое су за мозаичкш посао, бисерЂ и драго камен4 употреблнвали и подђ КонстантиномЂ бБ1Ли су стаклари одђ данка оелобођени. Одг Римлана су се затимг Гали и Немци са сгакломг упознали, и сматралн су шарене играчке и бисерг за драгоц-ћно добро , као што су то и обитателБИ Америке и гожни острова у време нбшвогђ одкривена, чинили. Римско разкошство умело е разнобоино стакло не само на то употребити, да еу купалиштне собе НБШве са мрамору подобнимг стакленимг таблама патосали а тако исто и зидове сг нБима облагали, оно Римлнне нје само томе научило, да су нкимг бонма шолћ и чаше сг натоп.гћнимг Фигурама украшавали, него су и прозоре купалиштнБ! соба са мутно-белимг разтин-ћнимг сгакломг затварали. У то време око 2000. година пре Христа показиВали су и Хинези врло велику вештину у обрађиванго стакла, одг когг су после огледала, играчке, знона, трумбете, природно бондисано грожђе са свиленимг лишћемг и т. пој. правили , али су ипакг свое прозоре са артшмг зеитиномг намазаномг лепили. Текг е хрисчланство у уиотребл-ћн-ћ стакла , а тиме н у образованости народногг живота I очело напредовати. Намера цркве, кошмг е желила , да свое парохје одг осталогг света одлучи, произвела е то, да су са мали прозори. загварали и у исто време внутреноств здан1Н сходно важности н-ћговов украшавала. Обично су на прозоре вешали лепо извезене ћилиме, кое е крозг неколико столећа скоро као обштШ обичаИ постонло, у великимг црквама нанротивг спонвали су разнобобне комаднће стакала, тако да су они наликг на ћилиме били и те тако изђ ситни комадића састав.тћне табле саставлали су на прозоре. Тммг се начиномг разсипала разнобоина светлоств по внутрености зданја и пунила е тамннП просторг са чудноватимг призмама. Већг е ФранконскЈД кралБ Гилдербертг (око 580) украсјо едну цркву са разнобопнимг прозорнма стакленимг, на кон е начинг у псто доба и црква св. Соф1е у Цариграду, саборна црква у Равенни, Риму и т. д. украшена бмла; Вилфредг е поруч1о изг Французске шаренм стаклени прозора за цркву св. Петра у 1орку год. 670. нбимђ сазидану; Лео III, снабд-ћо е такојје са стакленимг прозорима свого палату (Латеранг 800) но већп"г просторг покрјо е по староримскомг начину са рожнимг или каменитимг стакломг. Но у 7. веку налазимо у манастирима лгоде, кои су шарении бисерЂ п комадиће одђ стакла градили. Ови пакЂ стаклени комадићи довели су ум-ћтне калуђере на ту мисао, да изг нби иконе саставлнго, као што су Римлнни са шаренимг камен ^ћмЂ патосЂ правили и тиме нацртане образе саставлнли. У томе е почетакг молованго са стакломг пзнађенг; ерг садг су се у светлећимг бонма блистала лица старогг и новогг зав^ћта по зидовима, кубетима и удубима (зида) у сгаримЂ црквама у Риму, Венецш, Равемни, Павји, Ахену и т. д. и Теодорихг као и Карлг великј^, заповедили с,у,