Просветни гласник

КЛЛСИЦИЗЛМ ИЛИ РЕАЛИЗАМ

иста, тек студија и учење литерарне историје објашњава и показује примееу оних сувоиарних граматичких и језичких студија, и ствара нрегдед онога, шта треба образован човек да зпа од свога матерњег језика. Истори]а дитературе у неколико утиче не само па познавање матерњег језика, већ и на саму деноту стила и на карактер мишљења. Човек, познат с њоме, неће без претходне одене изрећи ниједну идеју, о чијој се тачности није уверио, па и ако у осталом лепота стила п стилистичка вештина највише завцсе од талента, нити се могу присвојити бог зна каквим правилима и студијама. Ово би требада, од прилике, да буде суштина и садржина гимназијске наставе за опште образовање. Неке предмете, као дртање и друго што тако, нисмо узимали у обзир за то, што немају образовног значаја, и што им се егзистенција по себи оправдава. Ово излагање, које обухиата суштину потребне гимназијске наставе, било је потребно са гледишта: шта су гимназије ? Између нроФесионалних студија на Факултету и основног школовања несумњиво је, да ваља да има неко образовање, коЈе ће својом садржином потпупо задовољити сувремене захтеве оиштгга образовања, и у исти мах бити тако, да има све потребне елементе, да се на њему може зидати даља научна зграда Факултетским студијама на университету. То средње образовање, изведено нрема нашим досадањим принципима и плану, требало би не само да задовољи потребе грађанскога живота, кад би се случајно њиме завршио циклус школовања, већ треба исто тако да буде добар основ човеку за даље јуристичке, природњачке, Филолошке, историјске, математичке, медецинске, техничке и све остале Факултетске студије. Место таквом школовању треба да буде у средњим школама. С тога такво школовање неће биги само седмогодишње или осмогодишње „ гимназијско" школовање, које нити спрема човека за Факултетске студије, пошто му не одговара суштина наставе томе, нити нак даје опште спреме за правилно разумевање грађанскога жнвота, кад се случајно њнме заврши циклус школовања. Школовање, изведено па ноказаннм основнма, биће само једна карнка

у образовном систему, крозкоји нролази свакн образован човек и задовољиће све захтеве његове. Кад год се до сад испитивали принципи гимназијске наставе, увек су се предлагале у исти мах и реФорме, којима ће се доиста постићи то оиште образовање, један принцип, којц је толико стар колико ц гимназија, и за који се и дан-дањи подижу гласови у жељи, да он важн — јесте класицизам ц класичка настава. Да видимо, дакле, и ми значај н суштину тога иравца у гимназијама н општем образовању. * * * Положај и задатак гимназија биојејош од њиховог постанка такав, да се њиме ишло на то, да оне дају оигите образовање н да само развијају укус за даље Факултетско студовање. Видели смо, да је овај други део не толико иеоснован према сувременим захтевима, колико неважан и ненотпун : од таквнх завода тражи се нешто више. Већ ће бити ваљда више од једног века, како се дошло иа мисао, да такве школе, као гимназије не одговарају свима нотребама и захтевима модерпог времена у погледу школовања; на првом месту, утроше младом човеку знатан број година, а у накнаду за то, не даду му, тако рећи, ннчега, што бн му било корисно за нрактичан живот. Тн су се напади тидали иарочито класичке наставе у гимназијама. Традидионално поштовање и пијетет нак задржавали су жестоке нападе на гимназије; излаз дакле морао је бити тај, да су се најпре у Немачкој појавиле школе с много више нроФесиоиалним карактером, не обраћајући тако велику пажњу на оне предмете, који. но иретензијама гимназија, стварају „хумано" образовање, већ више на природне и техничке науке. Идући све даље тим путем, и тежећи, да из тих школа излазе младићи, који ће моћи добиги у њима и колико толико практичне спреме за живот, постаде су реалке, које су већ доцније нретендовале на то, да буду у једном рангу с гимназијама. Установом реалака и реалних школа, ишло се одмах на то да оне буду заводи, којиће у сваком погледу бити сувремени, и задовољити све захтеве модерне, „техничкО-индуктивне" цивнлизације: гребале су да обуче