Просветни гласник

» ЗНАЧАЈ

тако. Да ли ће се већи или мањи број звучних удараца слитн у једно без разликовања међу собом и дати тон, или не, зависи од уха. Има људи који ни осам удараца у секунди не могу да разликују, а има их, који п нреко двадесет треитаја у секунди могу један од другог да одвоје. Али се може узети да свако нормално ухо 24 трептаја у секунди чује као дубок. благ тон. Још је већа несигурност код горње 'границе, т. ј. код питања, који су највиши тонови које ухо мон;е чути. Обично се као горња гранпца узпмљу тонови и звуци од 35.000 до 38.000 трептања. Ту спадају и они тонови које изазивамо, кад тврдо • тело (писаљку) таремо о прозор Као што из искуства знамо, једни те тонове могу да слушају и да иодносе, други их не грпе и беже из собе, док трећн (обично старије особе) никако их не чују. У опште се може рећи да звуци леже између једног и 40.000 трептаја ; у музици су употребљени тонови од 40 до 5.000 трептаја. Али има таласања којих иде више од 40.000 у једну секунду ; има их који се броје на стотине хиљада. на милијуне и на билвјуне. сваке секунде. Само та треперења ухо не чује, она нису више звук. Та треиерења осећа кожа, и она се нспољавају у виду топлоте. Баш с тога, што је тако огроман број тоилотних треперења сваке секунде, с тога су таласке дужине њихове веома кратке ; оне се не мере метром и сантиметром као код звука. већ се изражавају у хиљадитим и десетхиљадитим а и мањим још деловима једног милиметра. Онда није ни чудо, што се тако дуго није смело мислити да је топлота таласање молекила, кад су ти таласи тако мали. И заиста, таласање које даје топлоту не може се на онако прост начин констатовати, као што смо то радили код звука; топлотни се таласи не могу непосредно ни видети ни на који други начин доказати. Овде се морамо служити посредним путевима. Не треба мислпти да топлотно дејство почиње тек кад трептања молекила достигну 40.000 у секунди. Топлота се јавља још и при споријем треперењу, само је та топлота тако слаба, да поред звука ишчезава. Шта више, може се данас тврдити, да сваком просветни гдасник 1891.

ТАЛАСАЊА

поремећају молекила из равнотежног положаја, да сваком и најмањем њиховом кретању одговара извесна количина топлоте. Али ако се зауставимо на горњој цифри од 40.000 трептаја у секунди, која дели звук од топлоте, онда можемо рећи, да ће топлота утицати само на нашу кожу, почев од те доње границе па док њена трептања не достигну 400 билијуна у секунди. Другим речима, то су границе тамне или мрачне топлоте. Јер кад таласаља стигну и пређу цифру од 400 билијуна у секунди, онда она утичу поред коже још и на око, топлота се види и постаје светлост. Топлота ће постати видљива, т. ј. прећи ће у светлост и достићи 400 билијуна трептаја у секунди, кад се ма какво чврсто тело загреје од прилике на 500° Целзијевих, јер се свако чврсто тело на тој температури засветли мрко црвеном светлошћу. Могло би се помислити да ће око видети сва трептања од 400 билијуна па на више. Али није тако ; и око има своју горњу границу. Као год што ухо не чује оне тонове који изврше више од 40.000 треитаја у секунди, тако исто и око не видп више ону светлост, која би имала више од 800 билијуна трептања у секунди. Око је осетљиво само за трептања од 400 до 800 билијуна у секунди ; први број одговара мрко црвеној, а други загасито љубичастој светлости. Ми данас знамо да је ова разлика између светлости и топлоте у томе, што светлост брже трепери, али знамо и то, да у сваком светлом зраку има помешаних и топлих зракова. Светли зрак који нам долази са сунца, с електричне лампе, или са свеће уистимахјеи топао. Па пошто већ налазимо помешане те две врсте таласања (брже и спорије),ми их нећемо ни издвајати, него ћемо их даље заједно нроучавати, и све оно што будемо нашли да вреди за једну врсту, вредиће и за другу, догод се оне буду пратиле. Што будемо нашли за светлост, коју нам је лакше испитивати, вредиће и за топлоту. Мало час смо напоменули, да су таласи топлотни, па дакле и еветлосни, веома мали, и да се за констатовање њихово морамо иослужити споредним путевима. У толико сигурније морамо још таласко кретање топлоте и светлости извести и доказати, кад 71