Просветни гласник

210

ПРОСВЕТНИ ГЛАСНИК

Номоћу брзих електричних трептања у незатвореним спроводницима доказао је даље Херц, да диелектричне промене у изолаторима, које је Фарадеј пронашао, могу произвести не само електростатична, него и индуктивна дејства. Рентген (Поп1деп) је Хердове опите још за толико проширио, што је показао, да би догађаји у изолаторима могди вршити и магнетска дејства. Из онита оба ова човека излази за Фарадејева-Максвелова посматрања као главно, да електрична сила није никаква сила на даљину (ГегпкгаЊ), него јо посредна сила, да седиште електричних појава није у спроводнику него у изолаторима. Али, ако је електрична сила посредна сила, онда се она мора да распростире коначном брзином. Доказ оваквогј закључка, који је чпнио тако велике тешкоће, да га је генијални ексиериментатор Фарадеј узалуд тражио кроз део свој живот, барем је толико пошао за руком Херцу, да је могао показати да се индуктивна дејства доиста распростиру кроз ваздух врло великом брзином, али ипак коначном брзином. Тешкоћа за експериментални доказ овог тврђења лежала је баш у овој великој брзини распростирања. По теоријским испитивањима даје се закључити, да је равна брзини светлости, дакле у секунди 300.000 километара. Али при таквој брзини распростиру се индуктивна дејства за делиће времена, које им и помоћу најделикатнијих метода за мерење времена не би могли определити, на одстајања све даље, у којима дејства нису више опажљива. Непосредна мерења брзине распростирања, каква иостоји за звук и светлост, искључена су, те су се морале тражити посредне методе. На једну такву дошао је Херц помоћу брзих електричних трептања у незатвореним кружним струјама. Еао што је Херц доказао, ова електрична трептања изазивају у некој суседној незатвореној кружној струјитако исто електрична трептања, чији јеправац треперења сваки пут супротан оном првом (који производи). Налази ли се сада у другом такозваном секундарном спроводнику растојање за светлац, онда ће се електрична трептања показати у њему, кад се ово растојање тачно удеси. на тај начин, што кроз то одстајање доиста прескачу светлаци. Али, како се показују секундарна трептања, кад индуктивно дејство потребу.је времена за расиростирање? Да би ово што боље објаснили, узећемо за брзину распростирања дејства и трајања трептања у првом такозваном иримарном спроводнику извесне бројне вредности, које на сваки начин одступају од правог стања, и то узећемо, да би брзина распростирања износила 10,000.000 т. и да би време трептања у примарном сироводнику било 71000000 секунде. Замислимо саданеки примарни спроводник АВ (сл. 1.) и нарастојањима за 10 см., 20 см., 30 см. и т. д. од њега намештени секундарни спроводници паралелно један с другим у иравим линијама — ради простоте узећемо праве жице, — онда ће индуктивно трептање најпре наступити у првом