РТВ Теорија и пракса

Borisav Džuverović

KONTROVERZE OKO MASOVNOG KOMUNICIRANJA

(Povodom knjige Uvod u sociologiju masovnih komunikacija Denisa Mek Kvejla, „Glas”, Beograd, 1976) Denis Mek Kvejl (Denis McQuail) nije reprezentativan autor zapadne sociologije masovnih komunikacija, ali je u našem oskudnom fondu ove literature prevođenje njegove knjige dragocjeno u smislu pružanja opširnih informacija o toj sociologiji. Bez aspiracija da uspostavi sopstveni sistem analize masovnog društva i njegove kulture, on interpretira postojeća mišljenja i istraživanja, pretežno američke sociološke škole. Za nas je takav pristup interesantan jer pokazuje veliki stepen neslaganja koji postoji oko osnovnih pitanja, kao i brzinu promjena naučnih saznanja o činjenicama savremene civilizacije, U tom smislu je dragocjen Kvejiov predgovor jugoslovenskom izdanju Uvoda u sociologiju masovnog komuniciranja , u kome kritički preispituje sopstvenu poziciju u svijetlu istraživanja i teorijskih postavki koje su se pojavile od prvog objavljivanja ove knjige u Engleskoj do danas (a to je svega šest godina). Autor priznaje: Razgranala su se istraživanja organizacija masovnih međija i istraživanje uticaja procesa proizvodnje na sadržaj (...) što nas je primoralo da usvojimo donekle drugačiji pogled na to šta je u stvari proces masovnog korauniciranja” (str. 5). On navodi čitav spisak pitanja o kojima bi trebalo izmijeniti stanovišta

ili revalorizovati dominirajuće zaključke. Ovo se naročito odnosi па ranije zaključke o uticaju medija na publiku. Raniji zaključak Kvejla i mnoštva drugih autora da mediji djeluju samo u pravcu pojačavanja več postoječih stavova sve se više dovodi u pitanje, a uporedo se ističu nova polja uticaja i njihov sve veči intenzitet. Posebno je značajno da se preispitivanja ranijih zaključaka o masovnim dijama vežu za nove, kritičkije pristupe pitanju društvene moći: ~Na raasovne medije sada se gleda kao na sredstva sa značajnim posledicama zbog toga što imaju moć da oblikuju naše predstave o kulturnim normama i vrednostima i našu predstavu o svijetu i strukturi našeg znanja o njemu. Ono što mediji čine je uspostavljanje baš tih predstava, koje, uzete kao gotove’ formiraju pozadinu i kontekst neposrednom ličnom iskustvu” (6). Upravo u takvoj promjeni saznanja leži i odgovor na pitanje: zašto sociologija masovnog komuniciranja toliko kasni u svom razvoju? Frije svega zato što masovnom društvu ne odgovara kritičko preispitivanje njegovih temeljnih „vrijednosti”. Pod sjenkora razvijene teorije o masovnom društvu Zapada, marginalna, nebitna pitanja su isticana u prvi plan, dok su ostala razmatranja obeshrabrivana (sjetimo se ispaštanja Rajta Milsa i drugih kritičara građanskog društva). Štaviše, pretjerana ideološka i intelektualna težina ovih teorija cdvraćala je oponente i primoravala ih da se

202

KNJIGE