РТВ Теорија и пракса

је valja cijeniti. Platon, međutim, nije vjerovao u pismeno (rukopisno) prenošenje filozofske misli, smatrajuči da če ova izgubiti na vrijednosti ako nije saopčena usmeno, bez posredovanja tako neprimjerenog medija kao što je pismo. Još u srednjem vijeku, u vrijeme relativno široke rasprostranjenosti rukopisnih tekstova, književnost je imala daleko više retoričan nego literaran karakter, pa je u tom pogledu zanimljiv detalj iz pravila benediktinskog reda, u kojemu se kaže: „Ако netko želi čitati, neka čita tako da ne uznemirava druge.” Jasno je prema tome da je čak i individualni čitalac čitao naglas, dakle deklamirao, a činio je to vjerojatno zbog toga što je čitava njegova psihofiziološka struktura bila navikla da se pripovijest, ili bilo kakvo drugo saopčenje izgovara, odnosno sluša. Pri takvom saopčavanju nije bio angažiran samo glas onoga koji čita, odnosno priča, nego i njegova gestikulacija, mimika, - dakle čitav njegov habitus - upravo isto tako kao što se to danas zbiva na filmu ili televiziji, medijima koji i nisu ništa drugo nego povratak na audiovizualni način komuniciranja, što ujedno znači i angažiranje, u davanju i prihvaćanju poruka, svih čovjekovih osjetila. Nije to više - da ga tako nazovemo hipertrofirani vizualno-kontemplativni način komuniciranja, kakav nam je nametnula knjiga: „Sad je ona zamenjena erom elektronskih sredstava komunikacije koja nastoje da još jednom navedu Ijude da govore. U periodu njenog punog razvoja knjiga je u određenom vidu uzurpirala mesto primitivnijih ali prihvatljivijih metoda proizvodnje u prošlosti; s druge strane, to je bilo polazište za buduće metode koji omogučuju svakome da postane proizvođač.” 3

21