РТВ Теорија и пракса

p'omena”), leritičke teorije komuniciranja učinile su značajan korak napred u objašnjavanju protivrečnosti u razvoju komuniciranja, a manje u razotkrivanju mogučnosti za njegovo osiobađanje. Dva su glavna uzroka za to. Na jednoj strani, ti se napori svode na konstituisanje teorije komuniciranja kao proizvodnje pouka - u „istorijskoj analogiji” između momenata materijalne proizvodnje i komunikacijskih procesa, ili u subsumiranju informacijske delatnosti pod materijalnu proizvodnju, pri čemu, u oba primera, posebna, određena vrsta delatnosti postaje mera i norma za sve druge. Na drugoj strani, reč je o dualističkom poimanju rada i komuniciranja kao međusobno nezavisnih delatnosti, gde rad kao materijaina proizvođnja nije obuhvaćen u specifičnom istorijskom obiiku, pa zato nije ni shvačena određenost komuniciranja vladajučim načinom proizvodnje, te njihovo međusobno delovanje. U oba primera iz anaiize izostavlja se mogučnost (i činjenica , da upotrebna vrednost proizvoda komuniciranja - koji nisu samo poruke, več su, u krajnjoj instanci, uvek ijudi (komunikatori i recepijenti) - u kapitalističkom društvu nije određena interesom i potrebama recipijenata /a samorazvojem, več interesom vlasnika proizvodnih sredstava za prisvajanjem viška rada, što, u komunikacijskoj sferi, podstiče proizvodnju proizvodne i potrošačke sposobnosti Ijudi, koje su podređene kapitalu. Jednostranost ili istorijska zabuna „konzervativne komunikologije”, koje su se, kao što je već rečeno, pojavile kao rezultat realnih razvojnih tendencija u komunikacijskoj sferi, nije potpuno mimoišla ni kritičku teoriju. Horkhajmer (Horkheimer) i Adorno kao razlog tome navode odsutnost (nemogučnost)