РТВ Теорија и пракса

najnovije produkcije radiofonskih djela, što nastaju u okviru tzv. eksperimentalne radiofonije. II Sve je počelo kada je tehnika prodrla u umjetnost i definitivno izmijenila njenu formu, njen sadržaj i domet njenog djelovanja. Epohalna misao o sudbonosnoj povezanosti umjetnosti i tehnike nije - kao što se to obično misli i navodi - potekla ni od Brehta (B. Brecht) 1 niti od Benjamina (W. Benjamin) 2 , već od jednog mnogo manje poznatog predstavnika evropske avangarde, Poljaka Tadeuša Рејрега (Tadeusz Peiper, 1 891-1969) 3 . Pejper je bio prvi evropski estetičar koji je, inspirisan filozofijom Bergsona i Ejnstejna, te umjetničkim inovacijama njemačkog ekspresionizma, francuskog nadrealizma i poljskog futurizma, ozbiljno promišljao uzroke revolucionarnih promjena u umjetnosti dvadesetih godina našeg vijeka i prvi - prije Brehta - ukazao na umjetnički kreativnu i estetsku funkciju tehnike u prosecu umjetničkog stvaranja i komuniciranja. U svojim napisima koje je Pejper dvadesetih godina (1922-1927) objavio u sopstvenom časopisu „Skretnica" („Zwrotnica"), dolazi do izražaja njegov afirmativni odnos prema tehnici i optimistički pogled u budućnost avangardne umjetnosti. Od svih pravaca u modernoj umjetnosti estetičaru Pejperu bio je najbliži konstruktivizam, čiji su predstavnici nastojali da svoje umjetničke težnje dovedu u sklad s razvojem tehnike i industrijalizacije svog vremena. Prvi broj Pejpcrovog časopisa izašao je u maju 1922, a njcgov simboličan naslov - .skretnica" - označava

1 В. Brecht, „Teorija radija (1927-1932)", u; M. Dordevič, Aspekti radija, Sarajevo 1978, str. 54-61. 2 W. Benjamin, „UmetniČko delo u veku svoje lehničke reprodukcije" u; V. Benjamin, Eseji, Beograd 1974, str. 114-149. 3 Pjesnik, kriličar i dramski aulor, izrazit avangardist i zagovornik „umjelnosti sadašnjosli"; očekujc od umjelnika ne samo da bude nadahnul, več da drži korak s vrcmcnom industrijske revolucije. O T. Pcjperu je riječ u radio-eseju „Urnjeinosi i radio" J. TuŠcvskog (Jcrzy Tuszewsky) emilovanom na Zapadnonjemačkom radiju (WDR Kolh) 23. aprila 1979.

11