РТВ Теорија и пракса

početak nove epohe u evropskoj umjetnosti dvadesetog vijeka: -,XX vijek nije mogao da ugleda svjetlo dana. Četmaest godina nakon svog krštenja on je još uvijek bio embrion u tijelu svog prethodnika. Bio je još samo sjenka svog sopstvenog tijela. Eho svog glasa. Nije imao svoje sopstveno lice, samo svoj broj - 20. Nebom Evrope su doduše već kružile riječi u k'ojima su naslućeni obrisi XX vijeka, ali tim riječima nedostajala je snaga djelovanja. Tek je rat promijenio kožu svijeta... Počela je nova epoha. Epoha sudbonosnog i pustolovnog zagrljaja sa sadašnjošću." - Epoha o kojoj je govorio Рејрег je epoha opšte tehnifikacije svakodnevnog života, epoha tehničkih medija, epoha oblika koji nastaju u čudesnom spregu umjetničke mašte i tehnike: epoha filma, radija i televizije. Slično filmu, koji je od samog početka bio jasno omeđena, zrela umjetnost, tehnika (aparat) se javlja kao posrednik (prenosno sredstvo) i kao nešto što pripađa samoj umjetničkoj supstanci. Tehnika je doduše i ranije bila povezana s umjetničkom djelatnošću (pismo, štampa, pozorište), ali u slučaju radija riječ je svakako o jednom novom, drugačijem aspektu tehničke uslovljenosti umjetničkog djela nego što je to bilo u ranijim razdobljima (renesansna ili klasicistička epoha), pa čak i u poređenju s epohalnim izumom štampe. U umjetnosti radija, osmoj umjetnosti modeme civilizacije, tehnika dobiva potpuno nove dimenzije, ali to nije samo zato što je radio elektronski medij, već prije svega što je njegovom pojavom pojam tehnike i pojam medija (aparata) dobio znatno proširenje, zato što je prevazišao granice instrumentalnosti i postao kvalitativno nešto sasvim drugo; postao je sastavni dio same umjetnosti. Radiofonija kao novi vid umjetničkog djelovanja (izražavanja) zahtijeva novi, do tada ncpoznati tip tehnologije. Stoga se nećemo složiti s često uvriježenom predrasudom da umjetničko djelo nastalo u okviru mas-mcdijalne produkcije nužno dobiva mchanički, industrijski karakter.