РТВ Теорија и пракса

Na ovoj predrasudi temelji se i napis talijanskog teoretičara modeme književnosti Đila Dorflesa (Gillo Dorfles) 4 da radio ne prenosi najnovija, još neprovjerena ostvarenja, već samo ona koja su dopadljiva i pristupačna najširoj publici. Ovo se danas može osporiti iz dva razloga; prvo, zato što autor ne pravi razliku između umjetničkih i pseudoumjetničkih oblika radijske produkcije (produkcija i reprodukcija) i, drugo, zato što je teza o nepodobnosti eksperimenata za radio davno zastarjela. 0 tome svjedoče mnogobrojni eksperimenti s elektronskom muzikom, stereo-montaže i radio-drame originalnog tona (O-ton). Ono što Dorfles smatra pogubnim za radijsku umjetnost je nehotičnost estetskog užitka i lažnost umjetničke reprodukcije. Misao da je umjetnost radija identična s industrijskom kulturom samo je djelomično tačna. Iz nje proizlazi zaključak o novom načinu umjetničkog stvaranja u epohi tehničke revolucije, načinu koji se u okvim tehničkih medija najčešće naziva produkcijom. Njen je autor producent, ili čak samo član producentskog tima. Ni ovo međutim ne bi trebalo shvatiti kao atak na umjetničku relevantnost radiofonskog djela. To znači da i takvo sintetičko, timski ostvareno umjetničko djelo - zasnovano na tehnici - upravo njoj duguje ne samo svoju estetsku već i svoju društvenu relevantnost. Ipak, nije sve tako jednostavno kao što izgleda. Pejperov proglas o prodoru tehnike (mašine) u umjetnost doživio je u procesu usavršavanja radiofonske tehnike izvjesno proširenje. Tehnikom omogućeno prevazilaženje granica prostora i vremena otvorilo je mogućnost djelovanja na daljinu i dovelo, dakle, do mogućnosti komuniciranja u nesiućenim razmjerima. Sredinom šezdesetih godina Poljakinja A.Klokovska (Antonia Klokowska, profesor sociologije) označava radio kao prvu stepenicu u istoriji masovne kulture, a ne

4 G, Dorfles, »Radio, televizija i opasnosli mehanizacije umjelnosti", u: G.Dorfles, Oscilacija ukusa I moderne urnjelnosli, Zagreb 1963.

13