РТВ Теорија и пракса

film koji se već i ranije bio etablirao kao populama umjetnost novog doba. Film i radio su kao finalni produkti masovne kulture postali jedan od njenih temeljnih mehanizama, a svojim širokim spektrom djelovanja uveliko su uticali na sveopšta kretanja u modemoj umjetnosti. 111 Gledano s aspekta recepcije rađio ima ambivalentnu prirodu. Na jednoj strani on djeluje individualno, đirektno i veoma intimno na slušaoca pojedinca, a na drugoj djeluje na ogromnu masu razasutih slušalaca koji se međutim istovremeno okupljaju oko jedne vijesti, jedne pjesme, jedne iste radio-emisije, pa se na taj način svijet posredstvom radija pretvara u »globalno selo" Makluan (Marshall McLuhan). Za odnos umjetnosti i medija nisu od važnosti samo izražajna sredstva već i način recepcije djela umjetničke produkcije medija. Stoga i tu moramo voditi računa o dvostrukom kontekstu međijske umjetnosti: estetskom i socijalnom. Ambivalentni karakter radija proizlazi, dakle, iz karaktera njegove tehnike koja ne funkcioniše kao puki instrument već kao sistem, kao određeni estetsko-komunikacijski model. Jer kako je već pomenuto, radio je s jedne strane nosač, prenosno sredstvo, pomoću kojega se radijske poruke (u ovom slučaju umjetnička djela) prenose na veliku udaljenost, s druge strane tehnički aparat radio sudjeluje na konstituisanju te iste poruke koju kao medij prenosi, utičući pri tom na njen karakter i na način njenog recepiranja. Sve se to ostvaruje u činu tehničke reprodukcije o kojoj je Valter Benjamin pisao u svom čuvenom članku „Umjetničko djelo u vijeku svoje tehničke reproducibilnosti" iz 1936. godine. Benjamin je doduše malo razmišljao o radiju; u većoj ga je mjcri interesovala fotografija i film, umjetnost pokretnih slika, koja je po njegovom mišljenju bila pravi rcprezentant epohe. Filraje zaista, kao što je već pomenuto, od samog početka bio veoma jasno omeden i veoma usavršen medij, no možda je ipak intcresantno

14