Српски књижевни гласник

ЈАКОН ПрРОПОРЦИЈЕ У ИСТОРИЈИ. 1259

има много више потреба него ма која животиња и тешко их све подмирује, то је човек најмање задовољен од свих животиња и ствари на земљи.

И у области човека много лакше, са много мање напора и болова одржава се првобитни, пижи, природни човек, него доцнији, виши, историјски човек. Природни човек имајући само ниже, телесне потребе, лакше их задовољава, те се лакше и одржава од доцнијег, вишег човека, јер ствари у природи, које подмирују прве и најпрече потребе човекове, потребе живота, има много више, доступније су, те се пи лакше добивају него ствари које подмирују његове доцније, више потребе. Што је човек нижи тим се сама природа више брине за њега, тим се све лакше он одржава. Сваким даљим прогресом човек је све више остављен самом себи, без икакве спољашње помоћи п подстрека од природе, човек је све више упућен на самог себе; тим је човек човеку све потребнији и скупљи; хуманост је само једна консеквенца тог процеса. Виши, псеторијеки човек мора сам да се стара да би подмприо своје доцније, више потребе. Сва доцнија своја историјска добра човек мора сам да тражи, тече п одржава. Цивилизацију своју човек мора одржавати тек неприродним напрезањем својих снага; све историјске тековине човекове природа руши на сваком месту, п у свако време, где п кад их човек будно не чува. Пошто је у свима временима највећи део људске снаге трошен на добивање хране; пошто цео прогрес иде на то да се што лакше добавља храна за еве више људи, то је за одржање своје цивилизације, и својих скупих историјских тековина, човеку увек остајало најмање снаге; као п природа човека, тако и човек одржава цивилизацију само луксузом своје снаге; отуд је увек цивилизација појединих народа и времена најмучније одржавана и најлакше пропадала.

Пошто само виши, историјски човек ради цивилизацију п прогрес ума, пошто само он тече она узвишена, џлеменита, скупа петоријска добра. човекова, а не нижи