Српски књижевни гласник

1260 СРпПски Књижевни ГЛАСНИК.

човек, човек типа, то, што је виши човек, што су виша. добра за која се он бори, са све више бола мора добивати п одржавати оно што му треба; што је нижи човек, он све мање осећа бола, болови су му све нижи те пи пролазнији, и са све мање бола задовољава своје ниже потребе. Нижи, чулни човек брзо се нађе у животу, лако иде својим путем у животу, лако задовољава своје ниже, чулне потребе, ближи му је смер који има да достигне, нижа му је висина на коју има да се попне, п лако се задовољи и засити оним што му природа и његово друштво дају, и не тражи ништа више. За вишег, племенитијег човека, дубље душе и вишег духа, нема ништа готово и спремљено у свету; он мора дуго лутати и б0рити се, на његову путу има много више препона и сметњи, он остаје скоро увек даље од својих индивидуалних смерова, те су и његови болови много трајнији Hu дубљи него болови нижег човека.

Пошто се до највишег и најскупљег добра — до духа и свести, долази само кроз највећи број највиших болова, пошто се свест само болом одржава и подетиче, то са све вишом свешћу расте и висина бола п туге.

Као најслабији орган, мозак се најлакше умара, те му највише треба одмора п накнаде, док нижим органима не треба одмора. По томе човеку треба највише напрезања за мишљење, те се свесно мпшљење најтеже одржава од функција свих осталих органа, те га је најлакше реметити од свих других функција. За духовни рад треба много више напрезања него за телесни, и духовни рад троши много више од целе, одређене животне снаге једног човека, него телесни рад, који је по томе лакши, и нижем човеку и милији него духовни рад.

Тако и све несвесно, све што мора да буде, постаје и одржава се без муке и напора; све нагонске радње код човека бивају саме од себе, и за њих не треба човеку никаквог изучавања, ни вежбања, ни добивене умешности; оне бивају без његове воље и свести.

Тако је и осећање много лакше од мишљења; ми-