Филателиста

Bugarske levove i nemačke marke donele su sobom bugarske i nemačke okupatorske odnosno osvajačke armije.

i Perperi su zamenjeni u aprilu 1921. godine „al-pari” do sume od 5.000.— dinara, a preko nje u relaciji 2:1. Zamenjeno je ukupno oko 25 miliona perpera, koji su se zatekli još iz predratne Crne Gore.

Na ovaj način krajem 1921. godine izvršena je unifikacija valute u nOVOstvorenoj državi. Pored državnog kovanog novca dinarska novčanica bančina розtala je u zemlji jedino sredstvo plaćanja U saobraćaju pak mogli su se vršiti obračuni i naznačavati cene i u krunama i u dinarima, razume se prema utvrđenoj relaciji 1:4. U prvo vreme postojala je namera da se krunsko — dinarskim novčanicama povuku i zamene i ranije dinarske novčanice. Kako je međutim privredni saobraćaj u celoj državi ubrzo prihvatio dinare kao nacionalnu valutu, to se pokazalo da bi ova mera bila samo izlišna formalnost. Ministar trgovine i industrije izadao je stoga krajem 1922. godine naredbu po kojoj se svi računi društava i ustanova obaveznih na javno polaganje računa imaju počev od 1. januara 1923. godine objavljivati samo u dinarima. Time Je likvidiran i poslednji ostatak krune i dinar definitivno utvrđen za nacionalnu novčanu jedinicu.

Gradski — opštinski papirni novac

Po usvajanju dinara u novostvorenoj državi Za jugoslovensku nacionalnu valutu, kao i usvajanjem njegovog odnosa prema okupacionim krunama 1:4, u privrednom saobraćaju zemlje osetila se u pojedinim gradovima i krajevima zemlje nestašica sitnog novca. Zbog toga, u vremenu 1918, 1919. i 1920. godine, pojedine gradske opštine izdavale su svoj takozvani gradski — opštinski papirni novac, koji je kao sredstvo plaćanja, važio sa ograničenim vremenom od jedne godine. lako se ova izdanja novca mogu smatrati improvizacijom novca, a zbog vremenskog ograničenja, njegove važnosti i bonovima, ipak pojedina rešenja imaju i svoju umetničku i estetsku stranu, što je jedan od razloga za njihovom potražnjom i uvrštavanjem u redovan jugoslovenski papirni novac. Ovome svakako doprinosi i okolnost što je emitovanje Ovog novca izvršeno zvanično, od strane zvaničnih državnih organa — opštinskih vlasti, čije je pokriće i zamenu za zvaničan državni novac u vremenu njegovog važenja garantovala dotična opštinska vlast, koja ga je emitovala.

U nastavku prikazaćemo papirni novac Kraljevstva SHS, Kraljevine SHS i Kraljevine Jugoslavije po hronologiji njegovog izdavanja: GRADSKI — OPŠTINSKI NOVAC, DINARSKO — KRUNSKE NOVČANICE I DINARSKE NOVČANICE.

A. GRADSKI — OPŠTINSKI NOVAC

NARODNA BANKA \ KRAUJEVINE JUGOSLAVIJE

. Ovu vrstu sitnih apoena papirnih novčanica izdalo je u toku 1918 — 1920. godine ukupno devet gradova — opština: Beograd, Zagreb, Osijek, Karlovac, Split, Sarajevo, Ljubljana, Maribor i Rijeka, sa ukupno 24. raznih apoena, i to: