Филателиста

4 SLOBODAN ŠOTRA

pitanja o postojanju menzulana i pre zvanično ustanovljene prve srpske menzulane u Beogradu 1811, da bi se došlo do pouzdanog odgovora: da li je pre Skupštine održane u Beogradu 1811, postojao organizovani prenos pisama? Odgovor su sačuvani poštanski objekti prenošeni u tom periodu.

O pitanju postojanja srpskih menzulana pre 1811. govori delo Vuka Stef. Karadžića “Praviteljstvujušći sovjet serbski”, gde pišući o pripremi i radu Skupštine u Beogradu između ostalog navodi (citat): “da bi Hajduk — Veljka iz Beograda što prije krenuli... načine Mladen i Karađorđije pismo... pa ga u Grodsku dadu na mezulanu, te ga odande surudžija (pismonoša) donese u Beograd, trčeći koliko igde тоге...".

Ustanovlijenje menzulana kao osnovne organizacione jedinice za prenos pisama, krenulo Je istovremeno u dva pravca:

- formiranje mreže nahijskih, za domaće potrebe prenosa,

- održavanje ı unapređenje nasleđenih turskih na carigradskom putu (Beograd-Palanka-Jagodina), što je omogućavalo odvijanje međunarodnog poštanskog saobraćaja (Carigrad-Beograd-Beč).

U VREME KARAĐORĐEVE SRBIJE (1804-1813) - Poznato је да је угзеп prenos pošte, da su se uspostvljale menzulane (ne zna se broj i izgled mreže uspostavljenih), korišćeni su tatari, surudžije, itd. Znači stvarani su uslovi za organizovani prenos pisama, dokle se sa tim došlo ı koji je nivo dostignut teško je ustanoviti. Jedini izvor saznanja su dokumenti i zapisi iz tog perioda, ali sve to je nedovoljno za potpuno sagledavanje.

Na održanoj Skupštini 1811.godine doneta su određena akta o uređenju države (ranije citirano), zatim je izvršena teritorijalna podela Srbije po nahijama, određene su vojvode - nahijski kneževi i izdate su posebne diplome u kojima postoji odredba o ustrojstvu ı radu menzulana. Izdato je istovremeno počev od 11/1/IS11. godine više diploma sličnog sadržaja: (1) vojvodi Milutinu Iliću, između ostalog za četiri menzulane - Karanovac, Trstenik, Guča ı Požega; (2) vojvodi Aksentiju Miladinoviću za dve — Beograd, Ostružnica; (3) vojvodi knežine Crnorečke Milisavu za dve — Valakonji ı Vražogrnci; (4) vojvodi Krsti Vojinoviću za jednu – Deligrad (postojala ranije); (5) vojvodi Valjevske nahije Matiji Nenadoviću, 16/1 iste godine za više menzulana; (6) vojvodi Luki Lazareviću 18/1 iste godine za tri Šabac, Svileuvo i Mačva; (7) vojvodi Kruševačke knežine Čolak Ante Simonović, 03/7 iste godine za više menzulana koje su postojale ranije: (8) vojvodi Veljku Petroviću, 21/8 iste godine za više menzulana; sve diplome potpisane su od strane Karđorđa ı “Praviteljstvenog Soveta Serbskog” (Arh.S.Pokloni.kut.54,69.br.5,1; Glasnik Srpskog Učenog Društva, knj. 48,54.str.211,228). Najpouzdanija rekonstrukcija mreže menzulana mogla bi se sačiniti pomoću sačuvanih poštanskih objekata, naročito su od pomoći oni koji na sebi imaju upis *iz mesta”. Ovi prvi prepoznatljivi upisi o postupanju, na pošiljkama, govore o dostignutom nivou