Филателиста

6 SLOBODAN ŠOTRA

opredeljivao razvoj najkrupnijih događaja u Srbiji I815-1839, prvi zvanični podaci o njenom osnivanju, sastavu ı poslovanju objavljeni su tek u Ukazu o Državnom savetu 1835. godine. Zvanično ustrojstvo “Knjažeske kancelarije” kao institucije doneto Je 29/5/1839.godine.

U Uredbi o ustrojstvu “Knjažeske kancelarije” od 1839, citiram: *član 48. kancelariji Knjažeskoj pridodaje se ...jedan tatar aga, s potrebnim čislom (brojem tatara, ı Jednim kod njega ekspeditorom, kojega će dužnost biti sva zvanična preko tatar age dolazeća ı odlazeća pisma u Protokol zapisivati...”. “član 409 tatar aga je poglavar tatara ili kurira ı ekspedicije pisama kancelarije Knjažeske,... (Arh.Sr., K.k.389/1839.god.). Bez obzira što se tek 1839. godine, kroz pomenutu Uredbu, ozvaničava ustrojstvo službe za primanje i slanje poštanskih pošiljaka kao deo “Knjažeske kancelarije”, ona je pouzdano postojala pre ovog datuma kao i sama kancelarija. Logično Je zaključiti da ako postoji Protokol, koji je bio obaveza vodjenja službe, onda sigurno da je i služba postojala 1819, od kada potiče prvi sačuvani Protokol pisama. Sve ukazuje da se Protokol vodio i pre 1819. što znači da Je ı služba koja ga Je vodila u isto vreme postojala. Kao lična kancelarija knjaza Miloša prestala Je da radi 1/6/1839. godine, kada Knjaz prepušta presto i odlazi iz zemlje.

Gledano sa stanovišta istraživanja poštanske istorije, najdragoceniji izvor koji Je ostao iza rada “Knjažeske kancelarije” je njen delovodni protokol (Protokol: Kopije pisama ı uredbi бозродагемл), koji je kancelarija redovno ı uredno vodila tokom celog svog postojanja. Nažalost bilo je poznato samo pet knjiga protokola za period od 1819. do 1824. godine (M. Obrenović, knj.l, autor M. Gavrilović, 1908), originali su kasnije nestali; naknadno Je pronađena jedna za 1824-1825. (objavljeno u izdanju SANU 1973). Ovaj Jedini sačuvan primerak, kao svojevrsna retkost, ima posebnu kulturnu vrednost, a kao izvor prvog reda veliki značaj za poštansku istoriju Srbije. Pretpostavljam da se vrednost delovodnih protokola (1815-1839), onih iz ranijih godina, po značaju, sadržini ı obimu prepiske ne mogu porediti sa protokolima iz kasnijih godina. To opravdavam činjenicom da su Knjaževe aktivnosti: unutrašnja politika (upravni ı sudski poslovi), spoljni poslovi, trgovački i lični (porodični); tokom vremena stalno išle uzlaznom linijom.

“Knjažeska kancelarija”, nastala kao servis za obavljanje kneževih funkcija (poslova), koristila je pismeni način komuniciranja, odnosno poštansku komunikaciju kao jedinu moguću u to vreme. Obim rada - broj napisanih i otposlatih pisama, može se pouzdano ustanoviti za godine čiji su Protokoli sačuvani pa na osnovu toga samo pretpostaviti obim ı broj za godine pre ı kasnije od sačuvanih.

Zna se da Je svaka godina, u Protokolu pisama, započinjala brojem 1, ı upis dalje vođen od prvog dana u kontinuitetu do kraja započete godine. Tako da godina 1824. završava ı 1825. počinje (citiram):