Hanoar : list jevrejske omladine Jugoslavije

Ceo srednji vek. koji ie utisnuo svoj crni Žig na istoriju JevVTCjskoge naroda i koli ie za niegove neprijatelie imao jedini zadatak: da uništi sasvim Jevreistvo i devreisko ime, taj tužni spomen ievreiskih painj miie mogao svoie zlobne namere ostvariti samo zbog toga, što su Jevreji našli spasavajuće utočište u poliskoi kralievini. Uživaiući zaštitna pismena od početka 10. veka. i vezuiući svoje imterese sa plemstvom, preživliavali su naiopasnije vekove u sigurnosti i bratskoj liubavi. spasavajući svu onu braću, koju ie slepa i neosnovana mržnia gonioca naterala da traže zaklom i zaštitu u Poliskoi. Već posle prvog krstaškog rata 1096. god. počelo ie useliavanjie Jevreja sa zapada u Polisku i trajala ie sve do sredine 17. veka. Pre no što su izgnani iz Nemačke i Francuske bili u većini u Poljskoi, domaći su Jevreji govorili! zemaliskim jezikom. BR. Šelomo Hakoen, koji ie živeo u početku 16. veka piše: da ie uobičaieno kod nas, da veliki deo naroda covori ruski. Međutim PB. Šelomo, Liniia kaže: da se zemaliski iezik skoro sasvim izgubio iz saobraćaia po gradovima i da velika većina govori »pokvareno nemački«.

Do kraia 14. veka ne nailazimo u icevreiskoi književnosti ni na iednu ličnost većega glasa. U toliko se više čudimo, kako su se ovakve ličnosti pojavile u literaturi n velikom broju krajem 15. veka. Izgleda, kao da se talmudska nauka u licu svojih učenih prestavnika sasvim preselila iz Francuske i Nemačke u Polisku. Krakovo, LavOov, Poznani, Brodi, Vilna. Apta, pored drugih gradova, postali su centrima ievreiske učenosti i izgleda. kao da su svi Jevreji u tim kraievima postali učeni liudi. Verovatno je, da su uzroci te promene bili u prvom redu okolnosti, koie su dovodile izgnanike sa zapada, i rascvet političkog i ekonomskog stamia u Poliskoi. Svakako nisu Jevreji propustili te zgodne prilike, već su ih upotrebili više ı ciliu inoralnoz neco li materijalnog uspeha. Krali Sigmund 1. (1506.—48. god.) otvorio ie, u sporazumu sa Jevreima, neko samoupravno telo, koje ie uživalo niegovo poverenje. Jevreji su nazvali tu ustanovi

ĐroxmR 555 #95 — »Skupština četiri zemalia«, Što ie ODUhvatala pokrajne: Zapadne i istočne Poliske, Litavsku i Mali Kusilu. Prvobitni cili te skupštine, zbog čega ji ie krali ožiVOtVOTIiO, bio ie ustanovlienie sume poreza koiu će Jevreji plaćati kraliu za tu godinu. Imaiući potpunu autonomiju u upravi za uređivanie unutrašnjih pitania, Jevreii su ie izgradili za vrhovno nadleštvo svega Jevrejstva u državi.

Ma da su se sporazumeli o delokruzu rada te institucije samo Jevreji Poliske. ipak vidimo, da su i Jevreji drugih zemalia priznali autoritet te ustanove Ova autonomna instituciia, koioi nema DpDamndana u ijevreiskoi istorii, fumkcionirala ie do 1764. god. kada ie ukazom k+alia Stanislava Avgusia stavliena van snage. Skupštine te organizaciie održavale su se redovno dva puta godišnie, i 10, U proleće između Purima i Pesaha ma velikom saimu u Lublinu, i na iesen na saimu u Jaroslavi. Osim regulisania stalnih odnosa sa državomi, raspravliena su na tim skupštinama sva nnutrašnia Ditamit

346