JUS standardizacija

3:3

4.2

5.1 5.11

5.12

5503

Toleranciska polja m, n i p koriste se u slučaje- vima gde je potrebno da se ostvari spoj bez zazora, odn. sa preklopom u određenim granicama (čvrsta naleganja, prema JUS M.B0.220 tač. 6.5).

Za unutrašnji navoj koriste se po pravilu samo toleranciska polja H (u načelu u navojnim Sspojevima primenjen je »sistem zajedničke navrtke«, analogno sistemu zajedničke rupe u tolerancijama dužinskih mera). Toleranciska polja A, B i C, odnosno D i E, koriste se samo izuzetno, kada je, radi prevlačenja unutarnjeg navoja prevlakom cinka. ili drugog metala u toplom stanju, odnosno galvanskim putem, potrebno da se obezbedi potreban zazor u navoju.

Područja nazivnih prečnika

Pri određivanju tolerancija navoja merodavna veličina je korak navoja, kao što je pokazano u JUS M.B0.220 tač. 4.1 do 4.5). Međutim, iz praktičnih razloga date su tolerancije u odnosu na prečnik navoja i to odvojeno u odnosu na srednji prečnik, a kao merodavna veličina u tabelama tolerancija navoja uzet je nazivni prečnik navoja. Iz prednjeg izlaganja izlazi da bi prilikom podele niza nazivnih prečnika navoja na područja (analogno određivanju područja nazivnih mera u tolerancijama dužinskih mera, JUS M.AL110, tač, 2) pojedina područja trebalo da obuhvataju navoje sa jednakim korakom. No pošto se područja navoja s jednakim korakom u raznim redovima, navoja među sobom ne poklapaju, a sem toga takva podela dala bi preterano veliki broj područja (vidi JUS M.B0.011), nije moguće izvršiti jedinstvenu podelu nazivnihprečnika navoja na područja. Zbog toga je izvršena jedna osnovna podela nazivnih prečnika na područja jednakog koraka. Ta osnovna podela korišćenja je pri određivanju osnovnih tolerancija koje se primenjuju kao tolerancije srednjeg prečnika navoja. Pri određivanju tolerancija velikog i malog prečnika navoja izvršena je druga podela nazivnih prečnika navoja na područja, koja se više približuje područjima jednakog koraka.

Sistemom tolerancija metričkog navoja obuhvaćeni su navoji svih redova, nazivnog prečnika od 1 do 300 mm, u skladu sa JUS M.B0.011, ali su osnovne tolerancije utvrđene i za navoj od 0,25 do 0,9 mm. Prema tome osnovna podela nazivnih prečnika navoja sadrži sledeća područja:

0 a mm, 1 do 1,7 mm, 2 do 5,5 mm, 6 do 11 mm, 12 do 35 mm, 36 do 80 mm, 85 do 200 mm 205 do 300 mm. | i

Veličina tolerancija Tolerancije srednjeg prečnika (osnovne tolerancije)

Tolerancije srednjeg prečnika utvrđene su kao osnovne tolerancije ISA-sistema tolerancija, ali se od njih razlikuju i po strukturi i po brojčanim vrednostima.

Kao baza za određivanje osnovnih tolerancija kvaliteta 6 do 12 poslužio je obrazac: 1,06 1,06 4

T=1?· +39/ Bh +1T9=12· +39y A +1830 d +0,04d —...... 1

4 i} | U ovom obrascu je: ~ |

T — osnovna tolerancija, u

lb = dužina nošenja, u mm,

h = korak navoja, u mm,

d — nazivni prečnik navoja, u mm,

IT9 = vrednost osnovne tolerancije nazivnog prečnika u ISA-sistemu tolerancija.

Kao što se vidi, veličina osnovnih tolerancija određena je kao funkcija dužine nošenja, koraka i naziVnog prečnika navoja.

Prednji obrazac koristi se na sledeći način:

— za đd stavljaju se srednje geometriske vrednosti graničnih vrednosti pojedinih područja nazivnog

' prečnika navoja,

— h stavljaju se srednje geometriske vrednosti graničnih vrednosti koraka istih područja nazivnih prečnika navoja reda A,

— Za ly stavljaju se vrednosti dobivene iz ODO ln = , ,

uzimajući za d srednju geometrisku vrednost kao gore.

Dobivene vrednosti, zaokrugljene na ceo broj, pretstavljaju osnovne tolerancije za osmi kvalitet tolerancija. Napr.: za područje nazivnog prečnika navoja od 12 do 35 mm biće srednja geometriska vrednost nazivnog prečnika

d=YV12x35=20,49 mm

srednja „geometriska vrednost pripadajućih koraka h=Y 1,75% 4=2,65 mm

i ln, =0,8x 20,49 = 16,39 mm

Stavljanjem ovih vrednosti u obrazac dobija se: i |

16,39 0,6 BEACAOzoĆa

7ID="1.0/56 ICE +39/ 2,65 x 18 20,49 + 0,04 s 20,49 =164,31 | VV

Usvojena je okrugla vrednost 7 = 160 u.

Vrednosti osnovnih tolerancija kvaliteta 6 do12 izvedene su iz vrednosti tolerancija kvaliteta 8 kao vrednosti geometriske progresije sa. faktorom porasta (odn. smanjenja) 1,25.

STANDARDIZACIJA

1 i