JUS standardizacija

narodnog stanđarđa. Naime, zemlje koje bi prihvatile ovaj sporazum bile bi obavezne da u početnoj fazi izrađe stanđarđa, koji se ne zasniva na medjunarodnom stanđardu, o tome obaveste druge potpisnice sporazuma, navođeći tom prilikom proizvod na koji se takav standard odnosi, cilj njegovog donošenja, i dajući obrazloženje teksta. Isto tako, potpisnice bi bile dužne da na zahtev drugih potpisnica ovima dostave pojeđinosti, ili kopije takvog stanđarđa, đa ostave "razuman rok" za stavljanje primeđaba, đa o tim primeđbama - na zahtev drugih potpisnica sporazuma - diskutuju, i đa uzimaju u oDzir pismene primedbe i rezultate ovih diskusija. TO, u svakom slučaju, prolongira ionako đuge rokove i vremenski period potreban za donošenje stanđarđa, što se neminovno mora negativno ođraziti na tehničko/tehnološku aktuelnost standarda, a samim tim i njegovo primenjivanje.

Dok je s jeđne strane eviđentan sve brži razvoj tehnike i tehnologije, koji je pDraćen sve bržim zastarevanjem tehnologije,

s druge strane je prisutna tenđencija uvodjenja sve komplikovanijih i sve đugotrajnijih procedura u stanđarđizaciju na svim nivoima. Ova suprotnost izaziva dilemu ne postaje li mođerna standarđizacija sama sebi cilj?! Ili je u pitanju nešto drugo?

Zvući parađoksalno, ali činjenica je da je najmođernija tehnologija danas koncentrisana u zemljama u razvoju. Razvijene zemlje, iako stvaraoci i izvoznici ove tehnologije i odgovarajuće opreme, opterećene su amortizacijom opreme i tehnologije ranije generacije i zbog toga teže da tu Opremu i tehnologiju održe i u potpunosti amortizuju. Nerazvijene zemlje startuju najčešće sa najmođernijom tehnologijom i odgovarajućom opremom koju, putem raznih

· oblika pribavljanja materijalnog prava na tehnologiju, pribavljaju ođ razvijenih zemalja. Ne znači li prolongiranje procesa standarđizacije za izvoznike tehnologije:

- stvaranje mogućnosti za plasman proizvođa proizveđenih relativno zastarelom tehnologijom do njene amortizacije;

– stvaranje mogućnosti da se u primeni nove tehnologije stiču potrebna iskustva na tudjem teremi, i na tuđji rizik;

-– rezervisanje iskustava u pogledu očuva-– nja kvaliteta proizvođa u prometu - koja najčešće nisu pređmet ugovora o materijalnom pravu na tehnologiju, a od bitnog su značaja za kvalitet i plasman proizvođa?

Ovakva i slična pitanja mora sebi da postavi svako ko poređ stanđarđizacije prati i zbivanja u medjunarođnim ekonomskim odnosima, a naročito na pođručju tehnologije kao pređmeta međjunarodnih trgovinskih transakcija. Na ova pitanja, razume se, teško je đati odgovor bez đetaljne studije OVOg problema na najširoj osnovi. Ta pitanja se nameću sama po sebi naročito kada

482

se uzme u obzir dđa se medjunarodna stanđarđizacija odvija u tehničkim komitetima i odborima koje "drže" i u kojima su najaktivnije upravo najrazvijenije zemlje sveta.

U svakom slučaju, kao što je u medjunarodnoj standarđizaciji traganje za "pravim" sadržajem medjunarodnog standarda proces • koji je u toku, tako je i rešavanje problema usaglašavanja (harmonizacije) standarda različitih nivoa pođručje na kome je sličan proces otvoren, u kome treba aktivno da učestvuje i jugoslovenska standardizacija, i čijim rezultatima u odgovarajućoj meri treba đa doprinese. Uostalom na takav odnos prema ovom problemu upućuje i ranije pomenuti dokument o politici standardizacije u Jugoslaviji.

Primenjtvonmje medjunarodnih + stranih standanda u SFRJ

Primenjivanje medjunarodnih i stranih (nacionalnih) stanđarđa i tehničkih propisa u pojeđinim državama moguće je, u načelu, na dva načina:

1) posredno - kađa su nacionalni standar= di ili tehnički propisi izradjeni na osnovu međjunarodnih ili stranih (nacionalnih) stanđarđa ili propisa i sadrže u celini ili đelimično rešenje iz tih stanđarda, odnosno propisa;

2) neposredno - kada se medjunarodni ili strani standardi ili tehnički propisi primenjuju u sklađu sa nacionalnim zakonom ili medjunarodnim ugovorom.

U najvećem broju slučajeva, naročito u zemljama u razvoju, koje nacionalnu standarđizaciju i zakonođavstvo oslanjaju na međdjunarođne i strane tehničke propise i stanđarde razvijenih zemalja, dolazi do posredne primene medjunarodnih i stranih standarda i propisa. Isto tako, zemlje-–članice regionalnih zajednica posređno primenjuju stanđardđe ovih zajednica, unoseći ih u nacionalnu standardizaciju i zakonođavstvo na osnovu medjunarodnog sporazuma/ugovora kojim uređjuju medjusobne odnose u okviru takve zajednice.

DO neposredne primene medjunarodnih standarda i propisa najčešće dolazi na osnovu medjunarodnih ugovora, a ovi su često zaključeni upravo rađi rešavanja odredjenih problema koji imaju internacionalni karakter, kao što su na primer međjunarodđne konvencije iz oblasti saobraćaja, prevoza opasnih materija, korišćenja atomske energije, zaštite na rađu, motohomologacije,

i slično. Takvim ugovorima često je predvidjeno donošenje odgovarajućih pravilnika na medjunarodnom nivou i obaveza primenjivanja tih akata za sve zemlje-članice u medjunarodnom ugovoru.

U svim ostalim slučajevima koji dopuštaju bilo posrednu, bilo neposrednu primenu me-