Nova Evropa

duše«, to je najdraža milina te, poezije, Istorija je te osjetljive duše roman, koji ide naporedo s dogadjajima u knjizi, krijući se diskretno iza i izmedju njezinih redova, Da je glasniji, or bi nam odao ono čemu se sada tek po slutnjama dovijamo,

Ivo je Andrić dijete kraja, u kojem je duša uslijed opreka triju vjera bila neprestano pod paskom, u brižnoj pohrani kao škrčevo blago. Boreć se za čistoću svoga etličkoga osjećanja, ona se takmičila s drugima, Ona je pregonila usavršavanje. 1 bez utjecaja Kirkegardova, Andrić je već u svojim predratnim pjesmama proklinjao tijelo; pod njegovim utjecajem i on osjeća »ftajnu ranu grijeha na duši«. Ta religijoznost, u kojoj ima i asketizma, pogotovo je bosanske proveniencije, Više nego je potrebno čuje se na primjer u ovakovim retcima: »Ja, gSrješnik, čovjek od sablazni i ovoga avijeta, plijen sumnja i strasti ...« ili: »Ogromni su i neshvailjivi planovi Ivoji i jasno je da im mi ne možemo dogledati ni smjera ni svrhe i da ihmoramo smireno priznati ..,« Ta religijoznost obogaćuje možda čuvstveni život, ali ona pritište njegov duhovni život. U »Nemirima«, koji su baš najinteresantniji kao produbljenje Andrićeva vjerskog čuvstvovanja, osjeća se ponajače Тај pritisak, Zbog toga oni i sjećaju na meditacije Sigbjorna Obstfeldera, koji je bio svećenik, Njihova je golema snaga u pasivnosti, kojom se duša predaje Bogu: »Bog je moć u kojoj leži sudbina naša Као

stvar tiha i malena«, To više nisu »nemiri«, tu je već srce rezigni-

ralo i napustilo borbu, jer »On tako dobro šuti da se već pomišlja da ga nema, On je mirno srce svih atoma«,

I još se druga poglavlja ličnoga romana kriju iza redaka zapisaka »Ex Ponto« U pjesnikovu ljubavnom životu ima neka suzdržljiva senzualnost, Ono isto čuvstvo koje ga tljera u samoću, iz društva, izolira ga na neki način od žena, On toliko, — iako mu se to ne svidja kod drugih, — »stilizira život duše«, da zazire od ljubavi koja traje i slavi »ljubav jednoga dana«, — »ja neću da na licima žena koje prolaze tražim sreću svoju koja je iščezla, Neka sam sam ...« U tom ima nešto knjiško, kao što je knjiška i njegova samilost s ljudima, dok od njih bježi i krije se u samoću, U tome je možda jak utjecaj poljske književnosti, koja ima izrazitu lart pour l'artističku notu. Takvim je utjecajima uopće podvrgnuta velika senOe Andrićeve duše, Najvidniji su u knjizi dojmovi iz Materinka, Medju lična doživljavanja spada i Andrićevo uživanje u crtanju pejsaža. Njegovi su pejsaži vazda produhovljeni, U njihove linije i boje miješa se uvijek nešto od miline kojom ih je crtao. U »Nemirima« ti su pejsaži postali simboli: »Bregovi u daljini, krunjeni

зтијеботл, 50 5е рпбеббијеје suncem „.., Vi ste napor zemlje —

jedini vrijedan — put neba i visine«, U knjizi »Ex_Ponto« ispunjaju oni najljepše stranice, Njima se pridružuju opisi naših kuća i malih gradova, prikazi našega života i autorovih doživljaja u vrijeme rata ı kasnijih poratnih dana,

115