Nova Evropa

rom D'Anuncijevim, u Zagreb, gdje pod novim imenom {>Rijeka«}

о (= PET ~

već nakon drugog broja prestadoše izlaziti, dočim u Trstu još i danas izlazi »Edinošt«, i od najnovijeda vremena »Pučki Prijatelj«,

Isto tako će biti od velike pomoći istraživaču našeg vremena i novine što ih izdaju naši ljudi u Americi, ukoliko ih ima u sveučilišnoj biblioteci u Zagrebu, Nažalost, ne šalju svi naši američki listovi po jedan otisak, već samo ovi: »Glas Naroda« (Njujork), »Jugoslavenski Svijet« (Njujork), »Jugoslavenska Zastava«, '»Jugoslavija«, »Ujedinjenje«, »Prosveta« {svi u Čikagu), »Zajedničar« {Pitsburg}, »Srpski Glasnik« (San-Francisko), »Hrvatska« (Kalumet-Mih,), » Ameriška Domovina«, »Enakopravnost«, »Radnička Borba« (svi u Klevelandu), »Jugoslavenska Država« (Valparajso), »Jugoslavenska Domovina« {Punta Arenas), — O američkim listovima па našem jeziku, i o domaćim privredno-političkim, donosimo članke na drugom mestu, | i

»Obznanom«, i uslijed oštrih mjera koje je vlada proti komunista poduzela, zabranjeno je zasad izdavanje komunističkih glasila, koja su dosta važnu ulogu igrala u našem političkom životu posljednjeg đoba, te je situacija postala dosta zapletena, a kako je svrha оуоба članka kasnijim istraživačima naših političkih i kulturno-socijalnih prilika biti na ruci u njihovu radu, opisaću ukratko postanak i razvitak komunističke štampe u Jugoslaviji,

Kako sam napred spomenuo, nastupom svjetskoga rata obustavljena je u svim našim krajevima cjelokupna socijalistička štampa. Jugoslovenska socijalistička naklada »Naša Snaga« takodjer je spriječena u svom djelovanju radi »velikosrpske propagande«, Komunista prije rata nije bilo kod nas, ili bar ne bijahu nigdje organizovani kao stranka, Poslije ruske revolucije (1917) dozvoljeno je izlaženje našim socijalističkim novinama, i u Zagrebu otpoče s izlaženjem »Sloboda«, u Sarajevu »Glas Slobode«, u Ljubljani »Naprej«, koji zastupaju u to vrijeme {1917, 1918) čisti socijal-demokratski smjer, dok sarajevski »Glas Slobode«, pod utjecajem boljševizma (komunizma) u Rusiji, zauzima opozicijonalan stav prema socijalističkoj štampi u Zagrebu i Ljubljani, Prema tome, sarajevski »Glas Slobode« zametak je komunističkog pokreta u nas, t, j. u krajevima bivše Monarhije, neposredno pred slom godine 1918, Zagrebačka je »Sloboda«, medjutim, pred sam slom obustavljena radi oštrog pisanja protiv rata i protiv tadašnjih naših političara i njihove oportune politike {poznate kompromisne »majske deklaracije« za »narodno jedinstvo u okviru monarhije«). »Slobodu« zamjenjuje »Pravda«, koja nabrzo, pod utjecajem »Sarajevskog Glasa«, počinje naginjati komunizmu, ali pripada formalno još uvijek socijalnoj demokratiji, Poslije sloma, pretvara se zagrebačka »Pravda« opet u »Slobodu« čisto socijal-demokratskog pravca,

kojega se nepromijenjeno sve do danas drži, Poslije povratka Srba u

Srbiju, uskrsava tamo s ostalim novinstvom i socijal-demokratska štampa, i predratne »Radničke Novine« izlaze ponovo kao organ srpske. socijal-demokratske stranke sve do beogradskog kongresa u proljeću 1919, Na tom kongresu provedeno je ujedinjenje sviju SOcijalističkih stranaka Jugoslavije, koje su se izjavile za radikalnu poli-

494