Nova Evropa

škola; preko 80 gradjanskih {srednjih) škola i 30 dimnazija; a stvaraju :se i počeci slovačkog univerziteta. I u Ruteniji otvoreno je već па 700 rutenskih pučkih škola, pored srednjih škola i zabavišta, Osim toga, Češkoslovačka Republika obraća naročitu pažnju higijenskom unapredjenju ovih zanemarenih krajeva; otvaraju se državne bolnice, i radikalno se suzbijaju zaraze i druge boleštine, Može se bez preterivanja reći, da kulturna politika koju vodi ovde Češkoslovačka ima malo premaca u Novoj Evropi. Češki se narod, pod ugnjetačkom vladavinom Austrije, odlikovao naporom što ga je savladjivao u kulfurnom pogledu, pa u istom duhu izvodi sada i u novoj državi svoju prosvetnu politiku. I Moravska ima već svoje sveučilište,

Sve narodne manjine imaju svoje škole; Nemci, pored toga zato što su tako mno8Sobrojni i kulturno tako razvijeni — imaju i svoj vlastiti univerzitet, dve visoke tehničke škole, i poljoprivrednu akademiju (koju je podigla Republika).

U Češkoslovačkoj se oseća snažan verski pokret. S povratkom političke slobode uskrsle su stare husitske težnje za reformama, suzbijane pod Hapsburgovcima, Husitstvo se javlja najasnije u obrazovanju takozvane »Češkoslovačke Crkve«, koja ima na više stotina hiljada članova, — Protestantska manjina — u kojem se obliku husitstvo i bratstvo očuvalo pod austrijskom vladavinom — podelila se bila u Luterane i Kalviniste (Reformatska Crkva); posle prevrata, oni su se ujedinili, i njihov je broj znatno uvećan preobraćajem mnodih katolikš u protestantstvo. U novije vreme javlja se i pokret sličan pokretu engleskih Unijata, Strane crkve i veroispovesti, kao što su

· Baptisti, Metodisti, i drugi, mogu se sada slobodno širiti Do zemlji. — U Slovačkoj je znatna manjina naroda luteranska, poreklom takodjer iz husitske reformacije; većina Slovaka su katolici, Husitski se” pokret još nije osetio u Slovačkoj. — U Ruteniji, koja je preimućstveno unijatska, postoji pokret, u otprilike 40 sela, za pristup u pravoslavlje, — Sjedinjenjem: Slovačke i Rutenije sa češkim krajevima, broj JevrejA povećan je, Medju Jevrejima oseća se dosta snažna паcijonalna i cijonistička struja; u Karpatskoj Ruteniji većina Jevreja naginje pravoslavlju, kao i u Poljskoj i u Rusiji; a to se isto može reći, iako ne u tolikoj meri, i za Jevreje u Slovačkoj.

Češkoslovačka pokazuje uopće znatnu versku i crkvenu alktivnost, i razlikuje se u tome od ostalih slovenskih naroda, kod kojih pripadanje jednoj crkvi znači isto što i pripadanje jednom narodu. Srbi, naprimer, stoje sa svojim pravoslavljem nasuprot islamu i austrijskom katoličanstvu, Poljaci su, budući preimućstveno katolici, u verskoj opreči prema pravoslavlju i protestantizmu, pa dakle i prema Rusima i Germana, Rus i pravoslavlje oduvek su išli skupa, 1 u Češkoj je husitstvo-i bratstvo postalo narodnom crkvom, kada je samo jedna desetina naroda ostala katolikom; politika prisilnog Dokatoličavanja, koju su tako aktivno terali Hapsburgovci u doba protureformacije, stvarno je zaustavljena i posuvraćena tek prevratom od 1918, i »Češkoslovačka Crkva«, koju smo napred spomenuli, po svome je programu pokušaj reorganizacije narodne crkve kako je ra-

6