Nova Evropa

Crkva je, s druge strane, samostalna prema državi, Ona nije državna ustanova, sveštenici nisu državni činovnici, Povlastice starih privilegovanih crkava zadržane su, i t, d. — Pored svega toga, država se nije odrekla svoga prava nadzora nad crkvenim eksternim stvarima. Naseljivanje jezujita zabranjeno je u državi,

Najznačajniji je za nas razvitak odnošaja crkve i države : Ега ncuskoj. Prilike, koje su taj odnos stvorile nisu toliko ideološkog koliko ekonomskog i političkog karaktera, Sistem odnosa crkve prema državi u Francuskoj, po rečima profesora Mitrovića, jeste borba vladine stranke protivu vere, i specijalno gonjenje rimokatoličke crkve, -

U katoličkoj Francuskoj bila je crkva stolećima veran pomagač naroda u njegovoj nacijonalnoj borbi za opstanak, protivu svih elemenafa, pa čak i protivu rimskoga pape, Ali se normalan odnos izmedju crkve i države sistematski izopačio, te se s vremenom stvorilo neko drugo stanje, protivno interesima narodnim i državnim, Ocepljenje crkve od države izrečeno je u Francuskoj u dva maha, 1794 i 1904. U oba slučaja, prilike su veoma slične, gotovo jednake,

Francuska Revolucija htela je da učini kraja nesnosnom ekonomskom i političkom uplivu francuskog sveštenstva, i da stvori neko drugo sveštenstvo, koje bi bilo veran pomagač nove, revolucijom preporodjene Francuske, I pored sveg bezverja XVIII stoleća, društvo se u Francuskoj nije zanosilo mržnjom protiv vere i crkve, Tek se docnije počelo gresti putem potpune sekularizacije, te se 1792 uvode gradjanski brak i državne matice, a 1793 relormiše se nastava, dok se 1794 nije izreklo i ocepljenje,

Reakcija, posle Napoleonova konkordata, restitujisala je crkvu u strogom smislu reči, i predala je školstvo potpuno u ruke crkve, 1789 bilo je u Francuskoj 60.000 kaludjera, a 1900 već na 150,000. Velika revolucija oduzela je bila crkvi sav imetak, koji joj ni Napoleon nije povratio; pa ipak je monaštvo već 1879 imalo 581,000,000 feanska ondašnje vrednosti, samo u nepokreitninama, Za dvadeset dodina, od 1850, otvoreno je 227 novih muških i ženskih manastira.

Borba protivu crkve, do koje je na taj način moralo doći, otpočela je onde gde je crkva imala najviše uspeha, u školstvu. Izmenjena je [1879] najviša nastava, tako da samo državni univerziteti mogu deliti doktorate, Osnovna nastava proglašena je (1881) državnom, obaveznom, i besplatnom; vaspitači i pedagozi omladine mogli su biti samo svetovnjaci. Zakon o udruženjima (1901) ukinuo je nekoliko manastira i manastirskih škola, Otkazan je konkordat (1904), dok naposletku {1905) nije donesen zakon o potpunom ocepljenju crkve od države: »U Republci je zajamčena sloboda savesti,.,, i ne priznaje se nikakva religija«, j

Ograničenja, koja zakon sada predvidja, sastoje se u ovom: 1) nikakav se duhovni red ne može obrazovati samo zakonom; 2) članovi autorizovanih redova isključeni su iz slobode nastavljanja i slobode podizanja privatnih škola, koja inače u Francuskoj postoji; 3) sveštenstvo se s obzirom. na njihov stalež ne pripušta višim na-

26