Nova Evropa

stavničkim ispitima; 4) zakletva se polaže prizivom Boga, i nikakav atejist ne može se osloboditi od polaganja zakletve u religijoznoj formi; 5) udata žena ne može pristupiti nikakvoj religijoznoj zajednici bez privole muža joj, — Ukinut je, dalje, zvanični karakter crkve kao ustanove, sudski položaj episkopa, dispens sveštenstva od vršenja vojnih dužnosti, i isključeno je svešlenstvo iz senata, Crkva ne pripada, kao u Americi, pod propise zakona o udruženjima već ima svoje posebno pravo, koje je prilično sputava, Imefka može crkva imati samo do izvesnih granica, a svoj imetak uopšte ne sme povećavati, niti sme poklone primati, Rukovanje imetkom potpada pod strogu kontrolu državne vlasti, Crkvene zgrade, kao i pokretnine koje služe u svrhu bogosluženja, imaju se predati naročitom odboru, koji se u tu svrhu ima obrazovati po čisto demokrafskom a ne kanonskom principu; odbor se stara io bogosluženju, u koje se ne smeju unositi nikakve izmene, U slučaju kakva spora, rešava sud, Sveštenstvo koje je stajalo u državnoj službi sistematski je ili otpušteno ili penzijonisano, Sve je to protivno duhu katoličke crkve; ali u tome je baš i bio glavni zadatak zakonodavca, da preseče žilu klerikalnoj organizaciji, :

Ova svrha, medjutim, nije postignuta. Katolička se crkva stavila na stanovište pasivne rezistencije, što je naposletku prinudilo vladu da jednom novelom (od 2. 1. 1907) podvrgne crkve običnom zakonu o udruženjima. Dalje se koncesije nizale u borbi sa kurijom, i za vreme ovoga rafa, iz državnih potreba (ustanovljeno je, naprimer, ponovo vojno sveštenstvo, i t, d.), dok se nije došlo do jednoga Taktičnog stanja koje je direktna protivnost zakonu o ocepljenju. Odnos crkve prema. državi u Francuskoj nalazi se dakle još uvek u stanju nekog nezavršenog procesa, gde konačna presuda treba još da se izrekne, ·

Interesantan primer ocepljenja crkve od države pruža malena Švajcarska Republika, U ustavu Saveza švajcarskih država položeni su samo temelji tih odnošaja, a pojedinim varošima je pre= pušteno da po svom najboljem uverenju izgradjuju svoju crkvu u državi, Kao polazna tačka služi i tu načelo slobode vere i savesti, Bračno pravo, školstvo, i groblja, uzeo je Savez u svoju kompetenciju, Isto je tako pridržao sebi pravo odobravanja novih episkopija, i izrično zabranio jezujitima ulaz na teritoriju Švajcarske,

Austro-ugarska Monarhija pripada prošlosti, ali su zakoni njeni o odnosu crkve prema državi još uvek na snazi u naslednim državama, od kojih nas ovde naročito interesuje Češko-Slovačka Kepublika, Ustavna listina. Češkoslovačke Republike (koja je zakonom od 29, februara 1920 uvedena u život), u pitanju odnosa crkve prema državi, odredjuje uglavnom ovo: svako može u granicama zakona iskazivati svoje osvedočenje rečju, pismom, tiskom, slikom, i sličnim, Isto vredi i za pravničke osobe u granicama njihova delovanja. Izvršavanje toga prava ne sme nikome da škodi u njegovu radnom ili namešteničkom odnošaju. Znanstveno istraživa-

30