Nova Evropa

nje, ili proglašavanje njeđovih rezultata, kao i umetnost, slobodni su, ukoliko ne dolaze u sukob sa kaznenim zakonom, Javna nastava ima da bude tako uredjena da se ne protivi rezultatima znanstvenogš istraživanja, Otvarati i organizovati privatne naučne i vaspitne zavode dozvoljeno je samo u granicama zakona, Državnoj upravi pripada vrhovna uprava i nadzor nad sveukupnom nastavom, Sloboda savesti i osvedočenja je zajamčena, Svi stanovnici Češkoslovačke Republike imaju u istim granicama kao i državni pripadnici Češkoslovačke Republike pravo ispovedati javno i privatno kakvogod učenje, konfesiju ili veru, ukoliko to nije u protivnosti sa javnim redom i poretkom ili s dobrim vladanjem. Niko ne sme biti ni izravno ni posredno siljen da sudeluje u bilo kakvom religijozsnom činu. Sve veroispovesti su pred zakonom jednake, Brak, porodica, i materinstvo su pod posebnom zaštitom zakona, Osim ovih propisa, nalazi se u ustavu još nekoliko odredaba o zaštiti verskih manjina,

Bogoslovije, kao fakulteti na univerzama, su dosad državne, a dijecezne bogoslovije su crkvene, U vojsci ima sveštenika, Crkveni brak je ravan gradjanskom braku, Obligatni gradjanski brak ne postoji, Sveštenstvo ne služi vojsku, niti je obvezano pred sudom svedočiti o onom što je pod epitrahiljem prilikom tajne ispovesti doznalo.

Državni budžet za godinu 1922 opterećen je ovako: Rimokatolička crkva 41,752,012 Kr; evangelička, 9.276.661; grčko-katolička 2.388,878; jevrejska 730,000; pravoslavna 800,000 Kruna čeških, Konkordat sa rimskom kurijom još nije zaključen, Vatikan provizorno radi dosta sporazumno sa vladom, i priznaje joj donekle i upliv pri postavljanju crkvenih velikodostojnika, Svi episkopi koji su radili protiv češkoga naroda bili su odmah posle oslobodjenja penzijonisani, U državi postoji, inače, anticrkveni pokret, i sad posle rata dosta je jak, Nemci su ostali verni Rimu,

Postoji klerikalna pučka stranka, koja je na poslednjim izborima dobila u celoj državi za skupštinu 699,728=glasova (16,4%) i 33 narodna poslanika, a za senat 622.401 glas (17%) i 18 senatora.

Na pravoslavnom istoku stajalo se, u pitanju odnošaja crkve prema državi, sve do najnovijeg doba uglavnom na stanovištu njihova bitnog jedinstva, Još od doba vizantijskog. Danas se već i tamo menjaju prilike, Tako u Rumuniji, Grčkoj, Bugarskoj, pa i u Rusiji, U svima ovim državama državna je vera pravoslavna, U Rum uniji je ovaj privilegisan položaj pravoslavlja, od doba A, Kuze pa sve do danas, raznim zakonima i vladinim naredbama protumačen u korist katoličke crkve, što se tumači težnjom rumunskih državnika, da odvoje narod od pravoslavnog Istoka ı zasnuju stalnu vezu sa Zapadom: postoje katoličke škole, koje pohadjaju i pravoslavni Rumuni; uvlače se katolički običaji; sveštenstvo se nosi katolički, knjige štampaju latinicom; dopušta se jedna inače nedozvoljena propaganda protiv pravoslavlja, — U Grčkoj su slične prilike, U obema ovim državama ostalo se načelno, da su vera i crkva doduše avtokefalnce i samostalne; ali su one ujedno i politička sredstva i ustanove kojima države raspolažu,

31