Nova Evropa

lakšim verskim igom fanarijotskim; Kad su Srbi, posle dva ustanka, stvorili novu državu srpsku, Bugari još nisu pravo ni znali da su — Bugari, Znameniti ruski crkveni istoričar. E, Golubinski, inače veliki prijatelj Bugara, ovo piše o nacijonalnoj svesti Bugara u prvoj polovini XIX veka: »Tridesetih godina ovoga (XIX) veka bilo je nesrećno prerodjenje {jelinizacija}] potpuno. U to vreme, u onom delu Bugarskog Naroda za koji postoji nacijonalno pitanje, naime u gradovima, na svom Balkanskom Poluostrvu, bukvalno nije ostalo ni jednog Bugarina koji bi imao svest i hteo se priznati Bugarinom; a ne Jelinom, i koji bi hteo govoriti i moliti se Bogu svojim maternjim jezikom a ne grčkim , , . Ti samozvani Jelini gore su зе одпоsili prema svemu bugarskom i slovenskom nego sami pravi Grci , , , Bugari su želeli pogrčiti se zato, što su držali da je njihova narodnost za uvek propala, i hteli su se izbaviti od žalosne uloge da budu ostaci jedne celine koje je odavna za uvek nestalo .,,«

Iza Srba, prvi su se na Balkanu oslobodili Grci, verski пероcepani i s crkvenom samosfalnošću. Bosna i Негсебоујпа nisu se mogle osloboditi u isto vreme sa Srbijom zbog iri vere, Bugari ne bi bili digli glave ni krajem XIX. veka, da ih Rusi nisu oslobodili, Albanci ni do naših dana ne mogoše doći do svoje države, zbog verske pocepanosti, i

Ništa пе bi bilo prirodnije, nego da sve pomesne crkve, u kojima bi verski bili organizovani oni koji se jednim jezikom Bogu mole, sačinjavaju jednu veliku zajednicu Crkve Hristove, O taj prirodni zakon ogrešili su se oni vlastoljubivi patrijarsi stare Crkve, koji su u svadji težeći za puno većom teritorijom patrijarhata razdelili, neosvrćući se na narodnosti, hrišćanstvo na dva velika dela, Kao što knezovi ovoga sveta onde povlače granice dokle imaju moći da zagrade, i ne osvrću se na pravo naroda da budu kako nacijonalna tako i državna celina, nemilosrdno presecajući tela naroda na po dva i više delova, tako su i patrijarsi Rima i Novog Rima (Сагgrada) — koji, po naredbi velikog Osnivača Crkve, ne bi smeli raditi što rade knezovi ovoga sveta — merom sile a. ne merom razloga, hrišćanske obzirnosti, i pravde, povukli granicu baš sredinom jugoslovenskih zemalja, i za hiljadu godina presekli mozak jugoslovenske nacije na dva dela, da za hiljadu godina telo njeno ne dodje do onog »jedinomislija« bez kojeg nema jedinstva volje, snage, i slobode, Osvajači zaista presekoše dete, jer ne beše medju njima prave matere, koja bi se odrekla svoje polovine samo da dete ostane u životu, Nacija, doduše, nije posle ove operacije umrla, ostala je u životu — »u životu, ali u habavu«, životu kakvim živi telo kojem se oduzme svest ili roj pčela kojem umre matica,

Veliki crkveni rascep dogodio se pre više od hiljadu godina, u samoj stvari za pairijarha carigradskog Fotija (u IX veku}, a for malno za Mihajila Kerularija, u XI veku, Papini legati ostavili su na presto crkve Svete Sofije odlučenje, i otputovali iz Carigrada, i sve se veze izmedju dva patrijarhata za evo gotovo hiljadu godina pre-

3