Nova Evropa

kidoše, I zato, što su se jednom zavadili crkveni knezovi, moraju plemena jednog naroda da su hiljadu godina pocepana i u omrazi, i da hiljadu godina žive pocepani i omraženi medju sobom narodi Istoka i Zapada evropskog.

_ - Bogoslovi jedne i druge Crkve pišu o uzrocima crkvenog rascepa, pa navode da su najglavniji dogmafske razlike i protlivnosti, koje se ne mogu izgladiti. Tu se redjaju kao sporne tačke učenja: učenje o čistilištu, o neporočnom začeću Bogorodice, o materiji tajne evharistije, o ishodjenju Duha Svetog, i ft, d, Čudna je stvar, da se hrišćani zbog predmeta od kojih mnogi nemaju nikakva značaja za delo iskupljenja, zbog nedokučljivih tajana, s takom sigurnošću prepiru kao da su i jedni i drugi u posedu sigurne i nesumnjive istine i da čak iz crkvene zajednice isključuju one koji drukčije mislel Uzmimo samo jednu od najglavnijih spornih tačaka, učenje o ishodjenju Duha Svetoga, Istočna Crkva je učila i uči, po rešenju drugog Vaseljenskog Sabora, da Duh sveti ishodi od Oca, a Rimska Crkva, po rešenju Toledskog Sabora, uči da Duh Sveti ishodi od Oca i od Sina (»Filioque«), O Duhu Svetom, doduše, stoji u Sv. Pismu, da ga Sin šalje; ali je pitanje koje su bogoslovi sebi postavili, da li šiljanje od Sina znači isto što i ishodjenje od Sina? O tom se dakle već hiljadu godina prepiru bogoslovi, i mogu se prepirati do skončanja veka, pa da jedni druge пе гагиуеге ! ,. . Ne, ne radi se, i nije se radilo, o filioqu e, niti o neporočnom ili poročnom začeću, i tako dalje, nego se radilo i radi se o tom, čija će volja biti starija, ko će biti u Crkvi prvi (primat). Carigradska Patrijaršija bacila je na Srpsku Crkvu i narod anatemu samo zbog proglašenja patrijaršije, jer dogmatskih protivnosti nije bilo, Radilo se i kod velike šizme o vlasti a ne o dogmatima, Grci nisu hteli da se potčine vlasti patrijarha drugog jezika, kao što su i Srbi želeli da imaju patrijarha svoga jezika, To može da se dopusti pa da ostane duhovno i dogmatsko jedinstvo, Nije Srbima nikad smetala grčka dogmatika, ali im je politika Vizantije, kojoj je orudje bila patrijaršija, a kasnije politika Fanara, bila toliko mrska, da su ma i po cenu kidanja tražili avtokefalnost, i istorija je pokazala, da joj nisu precenjivali vrednost.

Rimokatolički deo naše nacije, kao i drugi Sloveni rimokatoličke vere, imali su u prošlosti dosta puta prilike da osete, da kadgod njihovi narodni interesi dodju u opreku s interesima Papstva, avek ovi poslednji budu zadovoljeni na njihov račun, A interesi Papstva bili su ponajčešće sasvim zemaljski, interesi papske svevlasti, : | :š

Da očuva svevlast u Crkvi, Papstvo je bilo upućeno da traži saveznike, Za saveznike su se tražili jaki a ne čija je stvar pravedna, Jer, jaki su obično tlačitelji a. slabi potlačeni, Otkad se hrišćanstvo raširilo medju germanskim i slovenskim narodima, Germani su bili jači od rimokatoličkih Slovena, i zbog toga je Papstvo u slučaju sukoba njihovih nacijonalnih interesa bilo uvek na sfrani Germana,

_ _Pape su u računanju na solidarnost išli tako daleko, da su računali i. na pomoć protestantske Nemačke do naših dana, Bivši ne-