Nova Evropa

se ruka za ruku, zakunu, da će umrijeti do posljednjeg a ucpasti u ruke neprijatelju, i za života nepustiti neprijatelja da zgazi posljednju stopu Srbinove zemlje (slučaj na Grahovu}; našli su u sebi još foliko snaše da se, druši dan po padu Lovćena, kao lavovi tuku u krvavoj bitci na Mojkovcu, gdje su za nekoliko safi ostavili 800 života а: ођизвам ! пафтапје пеprijatelja! Tako je Crnogorac vršio svoju nacijonalnu dužnost do posljednjeg LJ, To vršenje je besprimjerno i nenadmašno, Drugo je pitanje, o kojem mi ne možemo ovom prilikom diskutovati: kako su vršili svoju dužnost oni koji su, po svom položaju, bili pozvani da povedu onih 10 do 15,000 još sposobnih za borbu Crnogoraca {pošto je i posljednji vojnik 1 izbjeglica iz Srbije stigao do Mora), da ih povedu onamo kud su ih imali povesti, da i obalom Arbanije budu posljednja armijergarđa Srpskog Naroda u onim strašnim danima? Pred istorijom, pred Bogom, pred cijelom Nacijom, pred sjenima crnogorskih mučenika, strašan je grijeh onih, makoliko i makoji bili, koji su doveli u položaj 10 do 15,000 za borbu sposobnih Crnogoraca da polože svoje oružje u ruke neprijatelju, — da postane rob onaj koji nikada to živ mije bio! Posljedice tog upravo sirašnog primjera osjetle su se u raznim oblicima (četnička akcija za vrijeme okupacije, zbacivanje dinastije 1 proglas ujedinjenja 13, novembra 1918, smutnje i pobune 1918 i 1919, i t, d,) kod Crnogoraca, One se osjećaju i danas, i još бе зе dugo osjećati, Nanesena rana suviše Je duboka da bi se mogla brzo zaliječiti, pogotovo još kad se grubo i neosnovano pozledjuje, Ostavljajući istoriji da izrekne delinitivni sud grješnicima, mi zasad konstatujemo jedno: da je klasična, legendarna, po istoriji svoga herojizma vazda svijetla kao alemkamen, duboko proniknuta srpskom marodmom sviješću Crna Gora, i u posljednjem oslobodilačkom ratu, i u dovršavanju izgradnje Jugoslovenske Države, potpuno izvršila svoju dužnost, čojski i junački,

Dr, Nikola Šhberović.

О паду Црногорске Државе и њене Династије.

O раду званичне Црне Горе за вријеме Свјетског Рата, о нацијоналној политици краља Николе и његове владе, о расположењу црногорске војске од почетка Рата па до капитулације Црне Горе, немогуће је говорити исцрпније и документовано

315