Nova Evropa

se zaustavio u gradu Drnišu, središtu Petrovapolja, na kojem živi oko 14.000 stanovnik4, većinom katolika (66%), sa jakom pravoslavnom manjinom (34%), Drniš je bio od 1520 do 1686 pod Turcima, o čemu Još i đanas svjedoče do polovice porušena lijepa i masivna munara [minaret], i druša samo u temelju sačuvana, i katolička crkva Sv. Ante {ne Ivana Krstitelja, kako stoji u Narodnoj Enciklopediji), u koju je odmah poslije oslobodjenja prefvorena furska džamija, i spreda i straga harmonično dozidana. Otišao sam takodjer i u već poznati mi Knin, da vidim u Muzeju hrvatskih starina Meštrovićeve »kcapce« i rezbarije što ih je izradio kod kuće kao pastir, prije odlaska na učenje u Split i dalje u svijet; a najviše su me zanimale Meštrovićeve dječje epske i lirske pjesme, napisane u školsku »pisanku« (dosta nespreino i sa mnogim pravopisnim grješkama, bez diobe na stihove), koje su popisane i djelomice izdane prema prijepisu fra L. Maruna u »NovoJ Evropi« (1, jula 1924). Na njima se opaža odmah utjecaj narodnih pjesama, koje Je Meštrović poznavao i iz Vuka, a još više po duhu i obliku utjecaj A. Kačića, i — pučkoga pjesnika Juraja Kapića, rodom iz Poljica (što je sve bilo već istaknuto u »NovojJ Evropi«), Slične rukopise Meštrovićevih prvenaca imaju i Umjetnička Galerija u Splitu i skladatelj Dobronić u Zagrebu. Treba naročito spomenuti i franjevca L. Maruna, arheologa, koji je stvorio Kninski Muzej, te predstavlja tip epskog naučenjaka sa svim vrlinama i manama, On mi je sam tumačio, da je »za koji mu drugo koncerat mečutljiv, a kad guslar ili koji na diple svira, mene će uzeti do estaže, — Ja to svakomu kažem«. Ako se zametne u narodu kavđa pri piću, »niko miriti ne može, samo neka бизјат ројебпе бизје«. А пјеба samoga »koliko zanaša бизја« (пијебао Je ovaj u Dalmaciji i na jugoistoku poznati oblik sa guslć), još ga više zanaša »pjesma, osobito krvava«,. I odmah citira njemu »obični« guslarski uvod:

Davor gusle, davor davorijo, da pjevamo, da se veselimo, da pjevamo pjesme od junaka, od junaka, krvavih megdana, gdje je koji junak poginuo

ko li tanku kulu sagradio...

Kad i učeni arheolog ovako uživa u narodnoj pjesmi, nije čudo, da su mi on i njegovi drugovi u manastirima u Drnišu i na Visovcu mnabrojili četiri mrtva i pet živih čuvenih guslara medju franjevcima severne i srednje Dalmacije.

28. avgusta bila je pravoslavna »Velika Gospojina« (u ovom zapadnom obliku — sa j mjesto dj, staroslovenski žd, — prešla je ova kultuma tudjinka daleko medju pravoslavnih Srba, čak i do Čajnića) i »sajam« u Drnišu,

348

—

нанео