Opuscules et fragments inédits de Leibniz : extraits des manuscrits de la Bibliothèque royale de Hanovre

PHORANOMUS

Ur L'e) (e1

Maru., IX, 1. intelligibilem et << solam >> explicationis capacem [quæ menti satis-

faciat|, << qua recta ratio sit contenta >>. Et Claudius de Chales vir doctus ex societate Jesu ingenuè fassus est, non esse sperandam Hypothesin aliam, qua menti satisfiat, plerisque jam Astronomis insignibus non obscurè profitentibus, solo se metu censuræ a Copernicano systemate præferendo retineri. Qua cautione non habebunt opus imposterum, et salva censorum autoritate Copernicum liberrimè sequentur, si modo nobiscum agnoscant, veritatem Hypotheseos non aliter quam pro majore intelligibilitate accipi debere, imd nec aliter accipi posse; ita ut jam omnis distinctio cesset inter eos qui Copernicanum systema ut Hypothesin præferunt [intelligibiliorem] < intellectui convenientiorem >, et < eos >> qui propugnant ut veritatem; cüm talis sit hujus rei natura, ut utrumque sit idem, neque major hic << vel alia >> veritas sit quærenda. Et cum permissum sit præferri ut Hypothesin simpliciorem, permissum etiam erit, hoc ipso sensu doceri ut veritatem. Ita servabitur et censorum autoritas ut nunquam retractatione imposterum opus habeant, quæcunque demum nova in cœlo terrave detegantur; et tamen [pulcherrimis] << egregiis >> nostri temporis inventis nulla (prætextu censuræ) vis fiet.

| Hoc intellecto, jam tandem libertatem philosophicam ingeniis restituemus salva Ecclesiæ reverentia, et Romam atque Italiam à calumnia liberabimus, quasi illic veritates maximæ et pulcherrimæ censuris opprimantur, quod passim apud Anglos et Batavos (ne Gallos nominem) dici ac scribi constat. << Et certe nisi talis ratio ineatur viris doctis obsequium religiosum professis, in tanta luce seculi maxima fit injuria, ut velut ad tenebras damnati videantur, adempta ipsis facultate eximias veritates detegendi; et aliis honorem præripientibus, non sine Italiæ opprobrio; qualem animum esse summis illis viris, penes quos censuræ est potestas, nemo sanus credat. >> Neque vero negari potest Copernicum velut lucem quandam mundo intulisse, et qui doctrinam ejus non intelligunt, eos in natura rerum velut in cæca nocte versari. Non tantüm enim labyrinthi stationum et retrogradationum uno mentis ictu evanescunt sine ullo molimine, sed et magneticæ observationes mirificè conspirant, terra ipsa magnetis rationem habente, non tantüm respectu magnetis nostri, sed et siderum ipsorum, et hac ipsa Magnetica lege in Jove quoque cum satellitibus Mediceis > et Saturni annulo cum suis similiter lunis, ita

Lys

et en 0)