Борба, 15. 12. 1994., стр. 6

6 РТА)

KO JE ODGOVORAN ZA DEPORTOVANJE IZBJEGLICA SA TERITORIJE CRNE GORE

Ćutanje po Ustavu

Poslanici LSCG predlažu formiranje parlamentarne istražne komisije povodom osnoDane sumnje da je tretman izbjeglica od strane državnih organa bio neregularan. Neki republički organi pojedine izbjeglice izručipali neregularnim paravojnim formacijama sa teritorije

BiH Dragoljub Vuković

Šest poslanika Liberalnog saveza CG predložilo je da Skupština Crne Gore donese odluku o obrazovanju parlamentarne istražne komisije o postupanju organa vlasti Republike Crne Gore sa licima, i njihovim pravima, koja su u statusu izbjeglica, odnosno prognanih lica, došla na teritoriju Crne Gore od 1990. godine pa nadalje. Prema zamisli predlagača, komisija je trebalo da na odgovarajući način prikupi informacije od državnih organa, nevladinih organizacija za zaštitu ljudskih prava, kao i iz svih drugih izvora, a sve u cilju potpunog rasvjetljavanja slučaja „izbjeglica“. Predlogom odluke bilo je predviđeno da komisija ima pravo da poziva na svjedočenje sve one koji bi mogli da doprinesu rasvjetljavanju slučaja, kao i obavezu svjedočenja pred komisijom za sve državne funkcionere.

Poslanici LSCG imali su nekoliko razloga za predlaganje odluke o formiranju istražne komisije. Kako je navedeno u ob'razloženju, postoji Osnov za sumnju da je tretman izbjeglica (koje su u posljednjih pet godina

pristizale na područje Crne Go- ·

re) od strane državnih organa bio takav da je njime drastično kršeno načelo nediskriminacije. Navedeno je, takođe, da postoji osnov za sumnju da su neki državni organi Republike Crne Gore ozbiljno kršili odredbe humanitarnog prava, kao i međunarodno preuzete obaveze u tretmanu izbjeglica. Pozivajući se na sredstva javnog informisanja, predlagači odluke o formiranju parlamentarne istražne komisije naveli su i da postoji velika sumnja da su neki organi Republike Crne Gore (MUP i 'drugi) pojedine izbjeglice izručivali neregularnim paravojnim formacijama sa teritorije Republike BiH.

Mukotrpno do istine

Predlog poslanika Liberalnog saveza CG podržali su i svi drugi poslanici opozicionih stranaka, ali je skupštinska većina, (poslanici DPS-a) bila protiv, uvažavajući stavove Zakonodavnog odbora da ne postoji ustavni osnov za formiranje istražne komisije i za njen rad.

Iako su predlagači odluke o formiranju pomenute komisije imali na umu i izbjeglice iz Albanije, od kojih je jedan dio vraćen nazad, a drugi preseljen na Kosovo, čini se da je, prije svega, zadatak komisije trebao da bude usmjeren na istraživanje odnosa prema izbjeglicama iz BiH.

Još je 21. jula 1992. godine ondašnji ministar unutrašnjih Dposlova u Vladi Crne Gore, a sadašnji ministar odbrane u Saveznoj vladi, Pavle Bulatović priznao da su, na zahtjev Srpske Republike BiH, odnosno SAO Hercegovine, iz Crne Gore vraćena lica između 18 i 60 godina starosti. „Jedan Droj tih lica vraćen je. Neka sa granice, a neka sa teritorije Crne Gore, i prema njima se srpska strana ponašala korektno, ukoliko neka od njih nijesu bila počinila krivična djela“, objašnjavao je tada Pavle Bulatović na sastanku sa prvacima Stranke nacionalne ravnopravnosti. On je, takođe, kazao da se sa tim aktivnostima prestalo poslije dva-tri dana. Predsjednik Crne Gore, Momir Bula-

tović, na istome sastanku rekao je da se sa praksom vraćanja izbjeglica prestalo.

Mnogo kasnije, u odgovoru na poslaničko pitanje, sadašnji ministar unutrašnjih poslova u crnogorskoj Vladi, Nikola Pejaković otkrio je neke detalje akcije koja je sprovođena u proljeće 1992. godine, kao i imena onih koji su predati srpskim vlastima u BiH. Nije riječ samo o Musli-

огектпо ропагапје 5а srpske гтапе ргета !гбјед сата: Раује Bulafović

manima, nego i O osobama srpske nacionalnosti.

Prvi slučaj predaje izbjeglica srpskim vlastima iz BiH bio je onaj kada je 19. maja 1992. godine milicija iz Pljevalja predala kolegama iz Cajniča Mirsada Hurena, Rasima Kajganu, Ibrahima Šandala, Milomira Kezumovića, Marka Mijatovića, Nikolu Brčića (svi iz Foče) i Zijada Velića iz Čajniča. U ministrovoj informaciji navedeno je, dalje, da su 24. maja, iste godine, milicionari iz Plužina predali radnicima SUP Foča, na njihov zahtjev, braću Huseina, Mithada i Zaima Rikala iz Foče. Oni su prethodno zadržani u Herceg-Novom, a u Foči ih je od milicionera iz Plužina preuzeo komandir tamošnje stanice milicije, Milomir Mališ. Upravniku KPD u Foči, Slavku Koromanu, crnogorski milicionari predali su, 25. maja 1992. godine, 16 lica srpske i 21 lice muslimanske nacionalnosti. U informaciji ministra Pejakovića navedena su njihova imena, godine i mjesto rođenja. Dva dana kasnije crnogorski policajci su 35 osoba srpske i muslimanske nacionalnosti predali radnicima. SUP Srebrnica, Petru Mitroviću, Predragu Perendiću, Slaviši Perendiću i Nenadu Živkoviću. I njihova imena, godine i mesto rođenja navedeni su u pomenutoj informaciji. Primopredaja je izvršena na teritoriji Crne Gore, u Herceg-Novom, pošto je procijenjeno da, bi zbog ratnih dejstava, bezbjednost crnogorskih milicionara mogla doći u pitanje. Pravdanje deportacija

U ovoj grupi bio je i Alemko Titorić, tridesetogodišnji inženjer elektronike iz Sarajeva, čija se supruga Danijela naknadno interesovala kod crnogorskih vlasti o njegovoj sudbini. Zanimljivo je da je u odgovoru na njeno pismo ministar Pejaković “otkrio nešto više nego u informaciji ko-

ja je ponuđena kao odgovor na poslaničko pitanje. „Vaš suprug Titorić Alemko iz, Novog Sarajeva je uhapšen 26.5.1992. godine u Herceg-Novom, kao i još 34 lica, a na zahtjev Srpske Republike BiH i predat ovlašćenim radnicima SUP Srebrnica — Petru Mitroviću i Predragu Perendiću. Istog dana predat Je vojnoj policiji u Štabu TO u Bratuncu, gdje je trebalo da uđe u sastav grupe Muslimana za razmjenu za Zarobljene srpske teritorijalce“, napisao je ministar Pejaković zabrinutoj supruzi Alemka Titorića. U ministrovoj informaciji pomenut je i slučaj Sulejmana Pilića, koji je, radi sprovođenja u Banjaluku, predat Upravi SDB Beograd, a zbog „osnovane sumnje da je počinio djelo iz čl. 142 KZ SFRJ (ratni zločin protiv civilnog stanovništva)“.

Ministar Pejaković u odgovoru na poslaničko pitanje naveo je da su zahtjevi za izručenje u proljeće 1992. godine otvorili dilemu, ali da je, nakon konsultacija sa „nadležnim tužilaštvom“ postupljeno onako kako je postupljeno. Uz to, ministar je objašnjavao da je MUP Crne Gore tada djelovao u uslovima „propagandno-psihološkog rata iz određenih centara, koji su imali za cilj destabilizaciju političko-bezbjednosne situacije u Crnoj Gori i neposredno involviranje u ratni sukob“, kao i da je MUP Crne Gore raspolagao podacima da je među izbjeglicama iz BiH bilo i „krivično odgovornih lica osumnjičenih za izvršenje najtežih krivičnih djela počinjenih na područjima na kojima su izbili

~ međunacionalni sukobi“.

Ko je dao mig crnogorskoj policiji da postupa onako kako je postupala? Na ovo pitanje još nema odgovora, kao ni na pitanja da li je, osim navedenih, bilo još slučajeva deportacije izbjeglica i kakva je njihova sudbina. Skupština Crne Gore jr 1992. godine formirala komisiju koja je trebalo da prikupi relevantne informacije o slučaju deportovanja izbjeglica. No, kako su krajem te godine bili izbori, toj komisiji je istekao mandat prije nego je bilo šta uradila. Nakon ponovnog aktuelizovanja OVOg pitanja, u martu prošle godine, kroz formu poslaničkog pitanja poslanika Socijaldemokratske partije CG, stigao je pomenuti odgovor ministra Pejakovića. I to bi bilo sve. Pošto se, u međuvremenu, nije oglasio ni državni tužilac Vlado Šušović, koji je u aprilu ove godine obećao novinaru „Vremena“ izjavu nakon što se ispita da li je bilo krivičnih radnji u postupanju nadležnih organa Crne Gore, poslanici Liberalnog saveza CG zatražili su formiranje istražne parlamentarne komisije.

Kada je „Borba“ prvi put pisala o deportaciji izbjeglica od strane crnogorskih vlasti, dr Nebojša Vučinić, docent na Pravnom fakultetu u Podgorici izjavio nam je da se ovdje radi O najflagrantnijem kršenju Konvencije O statusu izbjeglica i O ratnom zločinu protiv civilnog stanovništva. „Reč je o lovu na ljude radi trampe kojom se pomaže etničko čišćenje“, jedna je od konstatacija dr Stevana Lilića, profesora Pravnog fakulteta u Beogradu, objavljena, ovim povodom, u nedjeljniku „Vreme“. BORBA ČETVRTAK 15. DECEMBAR 1994.

DR RADOVAN KARADžIĆ 0 KONTAKT-GRUPI, UNPROFORU | BORBAMA NA GLAMOČKO-GRAHOVSKOM RATIŠT

Cili je postati

dio Srbi

Ujedinjavanje sa SR Jugoslavijom ključno pitanje za uspeh mirovnih pregovora. Odnosi RS prema Unproforu ne mogu biti isti nakon bombardovanja od strane NATO kao pre tog napada. Ukoliko Hrvatska ne povuče svoje snage, postoji mogućnost proglašenja ratnog stanja u celoj Republici Srpskoj, kaže Karadžić

Na jednočasovnoj konferenciji za novinare koju su povodom posete delegacije Demokratske stranke Palama u ponedeljak organizovali predstavnici Republike Srpske i DS, dr Radovan Karadžić se dotakao svih važnijih pitanja vezanih za najnovija zbivanja u Bosni i van nje. a)

„Mislimo da smo zbog manira Kontakt-grupe da radi po principu „uzmi ili ostavi“ izgubili šest meseci mogućnosti za kontakte i stalne razgovore. Verujemo da razgovori preko posrednika imaju određenu vrednost u određenoj etapi, ali da u osnovi mir mogu da zaključe samo zaraćene strane i da treba omogućiti da te strane razgovaraju“, rekao je predsednik Republike Srpske. Naglasivši da uslovi za pregovaranje moraju da budu jednaki za sve strane u sukobu, dr Karadžić je novinare podsetio da delegacija RS nije učestvovala u pravljenju plana Kontakt-grupe: „Što se nas tiče, kao osnova za pregovore može se uzeti bilo šta — najbolje bi bi-

lo da se za to uzme najmanje sporna mapa — mapa etničke distribucije ili faktičko stanje na terenu. Bitno je da se ona može mijenjati samo uz učešće obje strane u sukobu“. Sporno pitanje ujedinjavanja sa SR Jugoslavijom dr Radovan Karadžić je, obrazlažući stav RS, komentarisao kao jedno od pitanja koja su od ključnog značaja za uspeh mirovnih pregovora: „Mi jesmo suvereni, ali tražimo da nam međunarodna zajednica to prizna i onda smo spremni na ujedinjavanje. Mi ne želimo da prihvatimo konfederalno povezivanje sa SRJ kao formu regionalnog povezivanja tipa Alpe — Adria. Da budemo u muslimanskoj državi a da se sa Jugoslavijom vežemo na ovaj način. Naš cilj je bio da mi postanemo dio Srbije, ili da budemo u formi federacije sa njom, a ukoliko se to ne može mi tražimo suverenost“.

Bilo je govora i o sadašnjim odnosima Republike Srpske sa rukovodstvom SR Jugoslavije. Predsednik Skupštine RS Momčilo Krajišnik je zbog raznih interpretacija poslednje posete delegacije RS Beogradu najavio i sazivanje Skupštine RS.

Poseban i najveći deo konferencije za novinare bio je po-

svećen pogoršanim odnsima sa Unproforom. „Mi moramo da budemo načisto da li su snage UN ovde nepristrasne ili su oni naši neprijatelji, rekao je dr Karadžić, komentarišući najnovije događaje vezane za zabranu koju je RS izrekla, a koja se tiče oružane pratnje humanitarnim konvojima, „Konvojima. UNHCR-a kroz srpsku teritoriju nije uopšte ptrebna nikakva pratnja jer se od 170 smrtnih slučajeva i od blizu pet stotina drugih incidenata prema međunarodnim humanitarnim radnicima, nijedan nije desio na srpskoj teritoriji. Osim toga Unprofor mora da shvati da naši odnosi ne mogu biti isti nakon bombardovanja od strane NATO-a kao što su bili prije tog bombardovanja“. Kao još jedan, vrlo bitan, kamen spoticanja za dobre odnose sa Unproforom, dr Karadžić navodi i problem Igmana. „Mi smo tu teritoriju predali Unproforu i on, ako je hteo da je preda, mogao je da je preda samo nama. Povlači se pitanje Sarajeva kao pitanje humanitarne pomoći. Takođe je saobraćaj između srpskog Sarajeva i Trnova humanitarna stvar, a on je odsečen zato što Muslimani pucaju sa Igmana. Oni moraju da idu iz te zone“.

Zamoljen da prokomentariše vesti koje govore da će u slučaju povlačenja Unprofora vojska SAD obezbeđivati mirovne snage, dr Karadžić je rekao: „S obzirom na to da je rat mi ne samo da osporavamo da bilo koja strana sila dođe na našu teritoriju već im osporavamo i pravo da dođu u naše susedstvo — kod Hrvata i Muslimana. Ukoliko Unprofor želi da se povuče može mirno da se povlači preko naše teritorije i ne treba mu nikakva garancija. Ukoliko bi američki vojnici došli ovde postojala bi realna mogućnost da se ovo razvije u Vijetnam“.

Radovan Karadžić je zatim novinarima saopštio da se borbe vode i na glamočko-grahovskom ratištu gde se, kako je rekao „dešava agresija Republike Hrvatske uz pomoć HVO“. Kao osnovni motiv za OVU ofanzivu Hrvata predsednik Republike Srpske vidi u želji Hrvatske da se približi Krajini sa leđa. „Ta granica među na-

ma i Hrvatima je bila ranije |

dogovorena — rekli smo, ovde se završavaju hrvatske aspiracije prema istoku i srpske prema zapadu. Mislim da međunarodna zajednica mora što pre da prisili Hrvatsku da povuče svoje snage. Ukoliko se to ne desi, mi stojimo pred mogućnošću proglašenja ratnog stanja u celoj Republici. Zbog ovakvog ponašanja Hrvata mi ćemo u korenu promeniti odnos prema njima... spasili smo ih od Muslimana koji su želeli i žele da ih zbrišu, ali više to nećemo činiti“, završio je Karadžić. Snežana N. Adamović Božo Drota

Oea Say