Борба, 04. 09. 2003., стр. 14

inus Nestorović, jedan

| | od najboljih mlađih aforističara (rođen 1965),

nije se pokazao kao najbolji antologičar (iako, verovatno, nije ni najgori). U njegovoj antologiji novosadskog aforizma ima, doduše, dosta dobrih i odličnih aforizama, koji će zadovoljiti tu vrstu duhovne potrebe dobronamernih i neobaveštenih čitalaca, ali ima i slabih tačaka, od kojih

se najbolnija ogleda u činjenici -

da sadržina ne odgovara naslovu – “Pečat vremena”. I da nije tog naslova, očekuje se da satirični aforizmi predstavljaju to – pečat vremena.

Većina od oko 400 izabranih aforizama, od 28 autora, govori o opštim (večnim) temama. Oni su nastali u određenom vremenu (recimo, u poslednjih pola veka) ali svedoče o tom vremenu koliko ı o nekom drugom (pa ı na nekom drugom prostoru). Posebno je bledunjav “pečat” ostavilo dramatično vreme najvećih previranja u ovoj zemlji – u poslednjih petnaestak godina. U ovom izboru nema cfektnih aforizama (koje su neki od ovih autora objavili) o nasilnom rasturanju Jugoslavije, progonu Srba iz Hrvatske, Bosne ı sa Kosova ı Metohije, o bombardovanju Srbije, svetskoj diplomatskoj hipokriziji sa pogubnim posledicama po srpski narod ıtd. Istina, o tim (i nekim ranijim) događajima se govori ali u suzdr-

Autor: Ivo Torfalja, Zavod za udžebnike i nastavna sred-

stva, Beograd, 2003.

eorija književnosti je | neka vrsta globusa planete zvane književnost. Kod Helena Je reč teorija značila viđenje, promatranje; danas ona označava uopšteno iskustvo, sređen niz osnovnih pojmova o izučava– nom predmetu, piše profesor Ivo Tartalja na početku trećeg izdanja svoje Teorije književnosti koja se nedavno pojavila u knjižarskim izlozima. Nastala na osnovu predavanja studentima Filološkog fakulteta ova knjiga predstavlja neophodan udžbenik đacima ı profesorima srednjih škola, studentima književnosti ı svima koji se bave proučavanjem ~ „književnih - tekstova. Knjiga Je podeljena na sedam celina koje sa različitih aspekata tretiraju korpus piltanja važnih za teoriju književnosti. Tako celina naslovljena kao “Čitanje i poznavanje književnosti” kroz odeljke “Termin književnost”, “Književnost ı srodni pojmovi”, “Ukrštanje estetike ı filologije”, “Književna - kritika”, “Istorija književno- sti”, “Saradnja književnih | struka”, “Nastanak teorije književnosti” na izvestan način uvodi laika u problematiku teorijskih uopštavanja. U odeljku “Književnost i civilizacija” autor razmatra odno_ se književnih dela i mita, na-

l [i čefvrtak, 4. septembar 2003.

svef knjige

Bledunjavi pečat

“Pečat vremeno”, anfologija novosadskog oaforizma: sastavio Ninus Nesforović, izd. Nevkoš, Novi Sad, 2003.

žano-ziheraškom maniru (bez strasti - moralno utemeljene), sa mazohističko-ciničnim konotacijama. Taj manir je antologičar, izgleda, usvojio kao jedan od svojih kriterijuma, zaboravljajući da je Jednoumlje ı u satiri nc– poželjno. Držeći se tog postupka u izboru (opšte teme plus aktuelne u pomenutom maniru), umesto obilja boljih (angažova-– nih) aforizama koje je imao pred sobom, uneo Je desetine prosečnih, pa ı onih bez ikakve misaone vrednosti ı očekivanog satiričnog efekta (lake dosetke). Tako su pojedini autori osakaćeni, moglo bi se reći da su donekle oštećeni ı Nestorovićevi favoriti (Ilija Marković, Radivoje Dangubić, Milan Todorov), a da ne govorimo o “Šštihovima” ıZz druge lige (donji deo tabele, pred ispadanje).

U želji da u knjigu unese sva imena (Novosađana) kojima su potpisivani aforizmi u drugoj polovini 20. veka (i valjda na početku ovog), Nestorović Je pored poznatih pisaca aforizama uneo

neke koji su književno ime stekli ·

u drugom Žanru (recimo, Miroslav Antić ı Dragomir Popnovakov), pa ı neke koji su iz anonimnosti uskočili pravo u antologiju. Ali, valja istaći Jedno značajnije zapažanje. Sudeći po obimu zastupljenosti, ovo Je zapra-

uke, drugih umetnosti, politike, morala ı jezika sa posebnim osvrtom na razlikovanje narodnog jezika, književnog (standardnog) ı jezika književnog dela.

Celine “Elementi stiha”, “Elementi stila” (jezik u estetskoj funkciji, izbor reči, . povezivanje reči ı stilske fi- | gure, figure iskaza kao tropi) ı “Svet likova ı likovi sveta” iscrpno tretiraju književna Iz– ražajna sredstva grupisana u figure dikcije, figure iskaza ı _ figure kazivanja. Poglavlje pod nazivom “Razvrstavanje književnih dela” posle “popi- sa” različitih načina podele daje kroz istorijsku vertikalu – obradu pojmova lirika (lirske vrste ı vidovi lirike), epika (epopeJa, legenda ı bajka, šaljiva priča, anegdota i pri- povetka, roman ı vidovi pri- povedanja) ı „dramatika (dramske vrste i vidovi dra- .

dao napomene o alfabetu, spisak stručnih priručnika u kome se nalaze i Teorije književnosti Dragiše Zivkovića, · prvo izdanje iz 1955. godine || zagrebačkog profesora Milivoja Solara, prvo izdanje IZ –1976. koji Je u izdanjima to- · kom poslednje decenije (od ”· 1990. pa nadalje) iz svoje Teorije izbacio primere iz dela srpskih pisaca.

Pebojči Ćosić

ZO O DO O DO 0 O OR

vo antologija novosadske filijale Beogradskog aforističkog kruga: aforizmi samo četiri autora (od ukupno 28) zauzimaju više od polovine knjige (tri favorita su već pomenuta, a četvrti Je sam antologičar). I pored toga, beogradske kolege (možda) neće biti oduševljene kad vide da Novosađani i nisu tako “opasni” kao što se misli ı priča okolo.

Značajno Je i pitanje (u smislu primedbe) zašto antologičar nije napisao predgovor nego ga je prepustio nekome ko nije birao aforizme (Dušan Pop Đurđev). Kao ı uvek, postavlja se pitanje da li u antologiji treba da se nađu ı tekstovi sastavljača. U ovom slučaju Nestorovićeve aforizme Je, navodno, izabrao A. Baljak. To Je zgodna dosetka, ali dilema ostaje.

Naravno, u celoj ovoj komičnoj dogodovštini, pitanje Je ı da li o knjizi treba da piše kritičar koji takođe ima neke veze s njom. Pitanje je opravdano, ali kritičar izjavljuje da Je, pišući sve ono gore (a mogao Je 1 Još gore!), svoj slučaj izdvojio, kao da ga tu, u knjizi, uopšte nema (a Jedva da ga ima). I prisvaja sebi pravo, poput našeg antologičara 1 njegovog pisca predgovora, na malo subjektivnosti ı kapricioZnOSti. Anđelko Erdeljanin

Prava. nemoćnih

Medunarodna rezolucija o pravima hendikepiranih lica, Savez gluvih i nagluvih Jugoslavije, Beograd, 2002.

Vreme u kojem preživljavamo u borbi za egzistenciju ı stabilizaciju poremećenih društvenih tokova i vrednosti zahteva sveopšti pokret dobrote, humanizma ı solidarnosti prema onima čijom sudbinom su se “poigrali” i priroda i društvene okolnosti. Bit: čovek čoveku u nevoljama - ima li plemenitije obaveze 1 IZaZOVa.

U susret takvim moralnim idealima i imperativima pojavila se knjiga – zbornik “Međunarodne rezolucije o pravima hendikepiranih lica”, koju je pripremio renomirani stručnjak prof. dr Ljubomir Savić, sa posebnim osvrtom na “edukaciju lica oštećenog sluha”. Ova knjiga je izdata povodom proglašenja Evropske 2003. godine solidarnosti sa hendikepiranim osobama, pa Je u punom smislu reči priručnik za istinske humanitarne aktivnosti društvenih ınstitucija ı plemenitih pojedinaca.

U našoj zemlji u ovom vremenu tranzicije, rastućeg siromaštva, velike ugroženosti hendikepiranih, nemoćnih, bolesnih ı neshvaćenih građana postoji posebna potreba da se više znaju elementarna ljudska prava hendikepiranih i njihovih porodica. Svako neznanje skupo se plaća, a na ovom području ono je ne retko fatalno. Zato ovu knjigu treba shvatiti ı kao podsetnik na specifične ı urgentne ljudske potrebe ı kao priručnik za nosioce ovog plemenitog posla u društvu.

Ko ima plemenitu želju da bude Čovek među ljudima ova knjiga je jedan od najpouzdanijih priručnika za orijentaciju u ovom vremenu koJe traži čulo ı srce za ljudske potrebe ı nevolje nemoćnih ı često usamljenih. Drago T. Pantić

sevremenme proze i poezije

Višeslojna proza

Bogislav Marković: “Greh”,

isac istančanog senzibiliP teta, velike erudicije ı pripovJedačkog dara, Bogi-

slav Marković piše višeslojnu prozu koja odražava košmar savremenog. Življenja ı čovjekovog (ne)snalaženja u haosu. U toj prozi veliki Je broj likova, od stvarnih: Danila Kiša, Branka Miljkovića, Tomasa Mana ı drugih, do imaginarnih piščevih junaka, ali samo njemu poznatih, Miroslava, Natalije, Despota, Grozde ı ostalih čije Je ime ostalo zapisano u ovoj knjizi.

Priče su, naslovom ı sadržajem, izuzev prve ı poslednje, posvećene poznatim piscima, kao: Ivi Andriću, Semjuelu Beketu, Horhe Luisu Borhesu, Mihailu Bulgakovu, Virdžiniji Vulf, Fjodoru Dostojevskom, Alberu Kamiju, Francu Kafki, Danilu Kišu, Tomasu Manu, Branku Miljkoviću, Momčilu Nastasıjeviću, Silviji Plat, Arturu Rembou, Isidor: Sekulić, Meši Selimoviću, Borisavu Stankoviću, Vilijamu Fokneru, Sigmundu Frojdu, Milošu CrnJanskom ı Džemsu Džojsu.

Interesantno Je da se neke priče ponavljaju, pa ih nalazimo ı u romanu “Senka”, i u djelu “Snovi, pepeo”, kao i u “Kući od blata”. lako je ovo proza otuđenih, frustriranih urbanih ličnosti, ona nosi cho ruralne sredine koja kao sjenka pada na stranice ovog djela, dajući mu clegičan ı melanholičan prizvuk. Kao Albahari, i Marković Je ponio u sebi bol zbog smrti majke i oca, duboko ga doživljavajući ı pretačući u prozu sugestivne uvjerljivosti. SVepTIsutna smrt daje OVOJ prozi tragične konotacije, a od idiličnog (zavičajnog) djetinjstva ostaje “Kuća od blata” (Remboov dvojnik), trošno zdanje ljudske prolaznosti. Tragično završava ı Fjodor Mihailovič, ı Silvija Plat, ı Isidora Sekulić, ı piščev otac, i majka piščeva, svi. Narator ove proze samo je naizgled sam, on Je i dvojnik drugih pisaca i dvojnik je samom sebi. Inače se u djelu autor pojavljuje pod imenom Bogislav Her-

izd. "Feniks", Beograd, 2002.

cfeld (Opisujem, opisujem), koji će se čak naći ı u ruševina– ma Kineske ambasade (pogođene NATO bombama, nedavno, 1999).

Pri svemu tome, pisac vješto gradi likove (ali ı svoj lik) na transparentnom nivou, približavajući ga nekim (stranim) književnim uzorima, najviše KamiJevom Mersou, koji Je stranac u životu i kome se čini da ne Živi nego sanja.

Posvete poznotim piscima: Bogislav Marković

lako naslovi podsjećaju na pisce čije Je poslednje trenutke Marković opisao, pisac “GREHA”, nije ostao zavisan od svoJih uzora. Receptura savremene svjetske proze interpolirana je u naš zavičajni milje, koji, ipak, ostaje dominantan.

Ali ni radnju ovih priča ne drži samo Jedno mjesto; ona je vezana za Beograd, za njegove ulice ı zgrade (tu je ı nezaobilazna Francuska 7), tu Je ı Spance, kod Kuršumlije, u kome je pisac rođen, tu Je | Pešta, i Novi Sad, ı Dablin, i Nikšić, ı Minhen, ı Split...

Naoko pitka, ali slojevita i teško shvatljiva, proza Bogislava Markovića predstavlja hermetično ostvarenje koje traži elitnu književnu publiku.

Ljiljana Lukić

raljevački časopis “Po| velja” objavljuje u no-

vom broju poeziju i prozu Nenada Jovanovića, Petra Miloradovića, Đorđa Sladoja, Zdravka Kr- ı stanovića, Milena Alempijevića, Marija Benedetija, Alojza Ihana, kao ı “Pesnikov izbor”, ovaj put posvećen Vasi Pavkoviću (pomalo zaboravljenom). Časopis predstavlja savremenu makedonsku poeziju, objavljivanjem izbora ız pesništva Jedanaest mlađih pesnika. Izbor je napravio ı pesme preveo sa makedonskog Radoslav Vučković. Posvećuje se pažnja tristogodišnjici od osnivan– ja Sankt-Peterburga preko priloga koji Je iz nekoliko izvora priredila ı sa ruskog prevela Jelena Kovačević. Tu su i prilozi Radivoja Radića (Kostobolja u istorijskim delima Mihaila Psela i

Ane Komnine), Aleksandra Gatalice (Muzika nesklada), Svetislava Jovanova (Kralj Lir ili čudo ljubavi), Aleksandra Milosavljevića (Reč je o zlu), Dinka Tucakovića (Misterija reči ı tajna die) i Danila Nikolića (Deset (ne)snimljenih fotografija)...

OR DK

Preskočiću prizemlje na putu od podruma do tavana

Ne volim da čamim u tami Svitanje je moja šansa

iako ne priliči jednoj dami Mami me svetlost kao nedosanjana romansa.

Gordana Jovanović Šarić

Savladaću pritajenog monstrumaWs)

Razbiću učmalost tučkom od avakw\\