Гледишта

objedinjeni jer na kraju je reč o jedinstvenom pitanju, s tim što je Marks makroanalizu problema tražnje izvršio mnogo iscrpnije - posebno u vezi sa akumulacijom i reprodukcijom društvenog kapitala, dok se u mikroanalizi ograničio da utvrdi polaznu tačku ispitivanja. U građanskoj ekonomskoj teoriji ova đva aspekta problema su odvojena. Alfred Marshal i A. Cournot smatraju se osnivačima mikroanalize problema tražnje. Među marksističkim autorima vlada mišljenje da se na osnovu rezultata marksističke analize, a imajući u vidu sve veću afirmaciju robne proizvodnje u socijalizmu, može pristupiti kritičkom razmatranju teorijskih dostignuća savremenih građanskih pisaca na području tržišta i cena, oceni naučne fundiranosti i održivosti pojedinih delova njihovog učenja, kao i prihvatanju svih racionalnih i upotrebljivih elemenata, kako bi se izgradila jedna potpuna, konsekventna i adekvatna marksistička analiza ove tako značajne problematike. Otuda je jasno što se poslednjih godina, u skladu sa pojačanim interesovanjem, sve više nameće potreba za jednom dubljom, intenzivnijom, organizovanom i naučno zasnovanom analizom tržišta i cena. Knjiga F. Cernea „Tržište i cijene” predstavlja napor usmeren u tom pravcu, mada se odmah mora reći da autorove pretenzije nisu bile da pruži celovitu analizu tržišta i cena u socijalističkoj privredi. Naprotiv, namera autora je bila da izloži osnovne probleme vezane za funkcionisanje tržišnog mehanizma. 'i'o se, uostalom, može sagledati i iz sistematizacije koju on daje. Knjiga je podeljena na dva dela. Prvi deo pruža elementarna znanja o tržištu i obuhvata sledeća poglavlja: 1. Osnovne karakteristike robnog, odnosno tržišnog obhka socijalističke privrede; 2. Struktura i organizacija tržišta; 3. Teorija raspodele i preraspodele kao polazna tačka analize tržišta i cena; 4. Teori-

ja potrošnje i potražnje; 5. Teorija ponude i proizvodnje; 6. Formiranje cena na tržištu; 7. Društvena politika cena; i 8. Tržište, cene i preduzeće. U drugom delu izložena je kritička analiza teorije tržišta i cena u građanskoj ekonomskoj literaturi, Marksovoj ekonomskoj teoriji, sovjetskoj ekonomskoj teoriji, jugoslovenskoj ekonomskoj teonji i socijalističkoj ekonomskoj li teraturi na Zapadu, a obuhvata pet poglavlja: 1. Teorija izbora potrošnje, potražnje i ravnoteže potrošnog domaćinstva; 2. Teorija produktivnosti, troškova i ravnoteže preduzeća; 3. Građanska i Marksova teorija formiranja cena (posebni problemi); 4. Kraći istorijski pregled teorije cena u građanskoj teoriji; i 5. Tržište i cene u ekonomskoi literaturi socijalizma. Svoju studiju F. Cerne počinje razmatranjem uslova postojanja robne privrede, pn čemu pravi distinkciju između robne i tržišno konkurentske privrede. Robna privreda, prema njemu, predstavlja širi pojam. Tržišna privreda je najrazvijeniji oblik robne privrede karakterističan za ~klasični” kapitalistički sistem privređivanja u kome je razrijena društvena podela rada na bazi privatne svojme na sredstvima za proizvodnju i u kome se proizvođači i po trošači slobodno povezuju bez društvene intervencije. Međutim, ukoliko se žele razvijati socijalistički proizvodni odnosi ističe autor socijali stička privreda ne može biti stihijsko organizovana privreda, pa prema tome ne može biti ni najrazvijenija tržišna privreda. Analizom tržišne strukture autor je nastojao da na osnovu naše ekonomske stvarnosti izvrši određena teorijska uopštavanja i izvede zaključak da je u našoj privredi tržišna struktura manje-više monopolska. Razmatrajući tržišnu strukturu kao skup elemenata koji determinišu tizionomiju tržišta, autor ističe tri faktora koji određuju funkcionisanje tržišnog mehtmizma, a to su: a) tržišna struk-

158