Милтон и Његош : огледи о нашим културним додирима са Енглезима

ш

не би Сатана понео како је небо опустело (У, 150). Код Његоша, кад је Бог саопштио небеској војсци своју намеру о казни над Адамом и прорекао жалосну судбину и други пад човеков, старешине небеских легиона напуштају дворац вечнога пара и одлазе у небеске равнице

Да светкују у слатко ] љубави Паденије неба противника

_И рођење новог легиона

Којега је на вјечно блаженство "Свемогући из бездне извео,

Да намири погубљену војску (9, 11—).

'Ето ради чега код Његоша Бог ствара нову васиону. Наше сазвежђе настаје, по Милтону, након пада Сатанина и прогонства у пакао. Између тога пада и рађања нашега света постоји, дакле, извесна унутрашња веза, макар да се радило о стварању добра од зла, како се то у спеву вели. Смисао је стварања људског рода на небу: ваља да се попуни настала празнина. Зато Бог ствара један ред бића који је нижи од анђела, али који ипак припада вишем реду бића.

И Његош и Милтон сликају пакао на сличан начин. По Његошу пакао је производ Сатанске воље а не Божје:

Неправда је Сатанине душе Зла шар црни у ваздух извела.

·Код Милтона од самог почетка срећемо три различита света: небо, хаос и пакао. И код Његоша постоје та три света један покрај другог. Подударност у опису пакла и хаоса код њих је знатна. Она је и разумљива, јер су то општа места теологије. Само што нам Његош стварање козмоса из хаоса слика као коначан циљ божанске стваралачке делатности. Хаоса има да нестане, али нем пакла. Код Милтона Бог ствара васиону у хаосу,