СРЂ

— 330 —

Africi, do skora su (do prije 50 gođ.) prert glavnijcm gradskijcm vratima zakopavali živa dječka i djevojčicu, da bi varoš prcma lieprijatcju nepobjedima postala. U Jorubi i drugijem državicama činene su slične žrtvc pri podizanu kuća i osnivanu sela, a u Doshoma čine se jos i danas. (Waitz Anthrop. II. 197). U Mandali (zadna Indija) stoji po jedan utvrđen kamen uza svaku kulu na uglu ulice, kao znak da pod nima leže (udskc žrtve, vjerni čuvari varoši. Za žrtve birahu sc l,udi naročitijeh imena, koji su rođeni u odredenijem mjesecima i na određene dane, naročito pak takvi, kojima ne bjehu uši probušene. Bastijan, koji je prije 30 godina Birmu posjetio, tvrdi da je ovaj običaj tada u veliko vladao i da mu je kraj protivan bio, ali ministri su to htjeli, jer vele da je to sveti običaj iz starine, pa ga vaja sačuvati. (Andree, Ethnogr. Vergl. 21). Interesantno jc još jcdno saopštene od istog naučenaka, koje se datira iz toga doba. U Rangunu, najglavnijoj varoši engleskc Indokine, bijahu dosejeni Evroplani tada prvi put podigli panie mlinove za ml,ene pirinča. Kad bjehu zgrade gotove i mašine namještene, pronese se među sejacima, u okolini varoši, glas, da se ogromna mašinerija može staviti u pokret tek onda, kad joj se žrtva u l,udima prinese. Nigdje žive duše, priča Bastijan, nije mogao čovjek vidjeti u varoši i na pijaci za nekoliko dana. Tek pošto točak jednog radnika slučajno dohvati i razđrobi, oslobođiše se sejaci i počeše ponovo u varoš dolaziti (Die Vorstell. d. Seele 42). Kao što se radi u Aziji i Africi, radi se i u Australiji i prostranoj Okeaniji, s tom razlikom, što se tu upotrebluju samo robovi za uziđivane. Iz svega dakle rečenog vidi se da običaj uziđivana, koji je nekada bio rasprostrt preko cijele zemile, postoji dauas u primitivnom obliku samo kod naroda primitivnog života, a kod kultumijih trag niu se sačuvao jedino u narodnom pređanu. Ali kao kod svakog drugog običaja tako i kod ovog primjećujemo izvjcsne stupne razvitka, koji se počinu sa najsurovijom a svršuju sa najblažom formom. Sa ovijem ne ću da kažem da su svi narodi morali preživjeti sve faze razvitka pomenutog običaja, niti je pak običaj morao postojati kod nih, dok se izređaju sve negove faze od prve do posljedne. Mnogi su narodi sami iščezli prije običaja, drugi skoro kad i običaj, a kod trećih je običaj pravio izvjesne skokove, dok nije došao do kraja ili je čak na polovini puta izumro. Kod ovijeh posjeđriijeh ostala jo u