Nova Evropa

(kako je to bilo u Austriji, sa poštanskom štedionicom u Beču koja je bila na glasu, po čitavom svetu, kao uzor institucije ove vrste, i koja je isto tako izvrsno funkcijonisala za Beč kao i za najudaljenije krajeve na jugu Dalmacije ili na dnu Bukovine), Ovde ću tek ukratko izneti momente koji, po mom mišljenju, govore za centralizaciju čeкоупоб рготета, | -

Vlasniku računa je svejedno, gde зе njegov račun vodi ; njemu je glavno, da se uplata, izvršena za njegov račun, Što pre knjiži, i da o tom dobije obaveštenje, da bi mogao onda disponirati svojom imovinom, Glavna je svrha čekovnog ureda dakle klirinški ili, kako da zakonska osnova ispravnije zove, žiro-promet, Postoji li više ureda, to će uplata koja se vrši u području jednog zavoda, za konto koji se vođi kod kojeg drugog zavoda, najpre ići do prvog zavoda, gde će se zadržati u svrhu manipulisanja dotični uplatni list, koji se tek onda šalje zavodu kamo spada, To je spojeno sa gubitkom vremena, a stranka medjutim ne zna da je dotična svota za nju uplaćena i za to vreme ne može s njom raspolagati. Sa klirinškim prometom stoji, kod decentralizacije još gore, jer, kad bi se svi konti. vodili kod jednog jedinog zavoda, onda bi se otpis i pripis izvršili istodobno i sigurnije, budući da se i jedna i druga manipulacija u istom zavodu kontrolišu, Dočim, ako postoji više zavoda, te se jedna klirinška dispozicija izdaje sa računa jednog zavoda a izvršuje kod računa drugog zavoda, onda je to spojeno i sa gubitkom vremena, i sa mogućnošću da se dispozicija pogrešno izvrši, — Glede čistog čekovnog prometa, i ja sam mišljenja da bi pogodnija bila decentralizacija, ali ne decentralizacija na 5 do 6 mesta, već na sva ona mesta u kojima se nalazi po nekoliko vlasnika računa s jakim prometom. A evo zašto. Svakom je vlasniku računa kod isplate glavno da dodje što pre do gotovine, a ne tiče da se gde se njegov račun vodi. Ako bi prema zakonskoj osnovi, imali tu pogodnost samo vlasnici računa koji se nalaze u sedištu tih zavoda [Zagrebu, Ljubljani, Sarajevu, Beogradu, Novom Sadu, i još kojem većem mestu), svako se mora pitati : Zašto da tu pogodnost ne mogu imati i vlasnici računa po drugim našim većim

tržištima (Mariboru, Celju, Karlovcu, Osijeku, Sušaku, Somboru,

Subotici, Nišu, Skoplju, Podgorici, Dubrovniku, Splitu i t. d,)1?

S obzirom na ovo izradio sam svojedobno projekat, prema kojemu bi se osnovao za čitavu državu jedan zavod, kod kojega bi se vodili svi čekovni računi, a čekovi bi se mogli isplaćivati kod bilo kojeg većeg poštanskog ureda čim bi se prezenfirali dotičnoj blagajni, Tako bi svi poštanski uredi služili kao posredujući uredi za uplate na uplatnim listovima, i za isplate čekovnih doznaka, a svi veći poštanski uredi ujedno i za isplate čekova, što bi bilo od velike koristi za sve one koji učestvuju u čekovnom prometu, Taj projekat još nije uvažen na nadležnom mestu, iako se sa njime slažu skoro svi predstavnici privrednih krugova u našoj državi, Obraćao sam se, naime, pismeno na sve trgovačke obrtničke komore u našoj kraljevini, na sve gremije trgovaca u Sloveniji i na neke druge korporacije; obrazložio sam im prednosti centralističkog i decentralističkog sistema, i ujedno rastumačio kako bi se ovaj promet mogao najbolje

106